azot

azot hakkında bilgi nedir tdk sözlük anlamı ne?

isim, kimya, Fransızca azote

Atom numarası 7, atom ağırlığı 14,008 olan, havada beşte dört oranında bulunan, rengi, kokusu, tadı olmayan element, nitrojen (azotun simgesi N).

azot (Metalbilim İşlem Terimleri Sözlüğü - 1972)

İngilizce: nitrogen, Fransızca: azote; nitrogène, Almanca: Stickstoff

Fırın atmosferlerinde çok kullanılan, kokusuz, dingin bir gazın elementi. A. A. 14.00, A. S. 7.

azot (Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007)

İngilizce: azote, nitrogen

Atom ağırlığı 14,0067, atom numarası 7, kimyasal simgesi N olan, hava hacminin % 80'ini, canlı organizmanın protein maddelerinin % 16’sını oluşturan renksiz ve kokusuz bir gaz, nitrojen.

azot (Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü)

İngilizce: azote, nitrogen

Atmosferde % 80 oranında bulunan, kimyasal simgesi N olan, renksiz, kokusuz ve lezzetsiz çift atomlu soy gaz, nitrojen. Protein, nükleik asit gibi bazı önemli moleküllerin yapısında yer alarak hücrenin yaşamasında önemli rol oynar.

azot (Hemşirelik Terimleri Sözlüğü - 2015)

İngilizce: nitrogen

N simgesi ile gösterilen, atom numarası 7 olan, renksiz, kokusuz, tatsız bir gaz.

Azot Kelimesinin Kökeni

Fransızca azote "havayı oluşturan gazlardan biri" sözcüğünden alıntıdır. (İlk kullanımı: Antoine de Lavoisier, Fr. kimyacı (ö 1794).) Fransızca sözcük Eski Yunanca azōtēs αζωτης  "yaşatmayan, can vermeyen" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca záō ζάω  "yaşamak" fiilinden an+ önekiyle türetilmiştir. Daha fazla bilgi için zoo+ maddesine bakınız.

Azot Kelimesi için Tarihteki En Eski Kaynak

[Tıngır & Sinapian, Istılahat Lugati (1892)]

Azot (N)

H Periyodik tablo He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe Cs Ba Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn Fr Ra Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr

Azot ya da nitrojen, Periyodik cetvelde N simgesi ile gösterilen bir element olup atom numarası 7'dir. Renksiz, kokusuz, tatsız ve atıl bir gazdır. Azot, dünya atmosferinin yaklaşık %78'ini oluşturur ve tüm canlı dokularında bulunur. Azot ayrıca, amino asit, amonyak, nitrik asit, ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur.

Azotun tarihi

Azotun 1772'de, onu zehirli hava veya sabit hava olarak adlandıran Daniel Rutherford tarafından resmen keşfedildiği kabul edilir. Havayı oluşturan maddelerden birinin yanma olayında yer almadığı, Rutherford tarafından biliniyordu. Azot, yaklaşık aynı tarihlerde Carl Wilhelm Scheele, Henry Cavendish, ve Joseph Priestley tarafından da araştırılmaktaydı. Antoine Lavoisier de azotu, Yunanca αζωτος (azotos) "cansız" anlamına gelen azote olarak adlandırmıştı. Azot için kullanılan diğer sözcük, nitrogène, 1790 yılında Fransız kimyager Jean Antoine Chaptal tarafından, Yunanca "sodyum karbonat" anlamına gelen nitron ile, Fransızca "üreten" anlamına gelen ve yine Yunanca kökenli gène sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle ortaya çıktı. Bu sözcük İngilizcede kullanılır oldu ve sonraları pek çok dile girdi.

Bileşikleri orta çağlarda biliniyordu. Simyacılar, nitrik asidi aqua fortis olarak biliyorlardı. Metallerin kralı adı verilen altını çözebilen karışım olması dolayısıyla, nitrik asit ve hidroklorik asit karışımı; aqua regia (asil su) olarak biliniyordu. Azot bileşiklerinin ilk endüstriyel ve zirai kullanımı; güherçile (sodyum veya potasyum nitrat) ve kısmen de barut yapımı şeklinde oldu. Daha sonraları da gübre ve kimyasal hammadde olarak kullanıldı.

Azotun Bulunuşu

Azot endüstriyel anlamda, sıvı hava`nın kısmi distilasyonu ile ya da gaz halindeki havadan mekanik olarak (basınçlı ters osmoz yöntemi) elde edilir. Azot, hayvan dışkılarının, üre ve ürik asit halinde büyük kısmını oluşturur. Moleküler azot, büyük oranda Satürn'ün Ay'ı Titan'ın atmosferinde bulunur. Ayrıca, yıldızlar arası uzayda da varlığı David Knauth ve arkadaşlarının yaptığı çalışmalarla saptanmıştır.

Moleküler azot, atmosferde reaktif değildir fakat doğada, canlı organizmalar (bakteriler) tarafından biyolojik ve endüstriyel anlamda faydalı bileşiklere dönüştürülür. Endüstriyel anlamda azot ve doğal gaz, Haber prosesi ile amonyağa dönüştürülür. Amonyak da ya gübre olarak ya da patlayıcılar gibi başka maddelerin üretiminde (Ostwald prosesi ile nitrik asit üretimi) başlangıç maddesi olarak kullanılır.

Azot tuzları içinde en önemlilerinden biri potasyum nitrat (veya saltpeter: güherçile) olup tarih boyunca barut yapımında kullanılmıştır. Diğer bir tuz da amonyum nitratdır ve gübre olarak kullanılır. Diğer azotlu organik bileşikler nitrogliserin ve trinitrotoluen olup patlayıcı yapımında kullanılırlar. Nitrik asit sıvı yakıtlı füzelerde oksitleyici olarak kullanılır. Hidrazin ve türevleri füze yakıtlarında kullanılır.

Moleküler (gaz ve sıvı)

Gazı, sıvı azotun ısınarak buharlaşmaya bırakılmasıyla kolayca elde edilebilir. Çok geniş kullanım alanları olup, oksidasyonun istenmediği ortamlarda hava yerine kullanılabilir:

• paketlenmiş gıdaların tazeliğini korumak için,
• güvenlik amacıyla sıvı patlayıcıların üzerini örtmek için,
• geçirgeç (transistör), diyot ve tümleşik devre gibi elektronik bileşenlerin üretiminde,
• paslanmaz çelik üretiminde,
• inert, nemsiz ve oksitleyici olmayan özelliklerinden dolayı otomobil ve uçak tekerleklerinin dolumunda.

Endüstriyel anlamda ve büyük miktarlarda sıvılaştırılmış havadan distilasyon yoluyla üretilir ve LN₂ şeklinde tanımlanırsa da doğru yazılış şekli NO₂(l) dir. Dondurucu bir sıvı olup canlı dokuyla temas etmesi halinde ani donmaya neden olur. Ortam sıcaklığından uygun şekilde izole edilmesi durumunda, basınç uygulaması gerektirmeyen bir azot gazı kaynağı oluşturur. Suyun donma noktasının çok altındaki sıcaklıklarda kalabilme özelliği (77 K, -196 °C veya -320 °F), sıvı azotun çok değişik alanlarda kullanımını mümkün kılar:

• gıda ürünlerinin daldırılarak dondurulması ve taşınımı,
• canlı dokuların, üreme hücrelerinin (sperm, yumurta), ve diğer biyolojik örnek ve malzemelerin dondurularak korunması,
• bilim eğitimindeki görsel deneylerde,
• yüksek hassasiyetteki algılayıcılar ve düşük gürültü seviyeli amplifikatörlerde soğutucu olarak,
• dermatolojide. nahoş görünümlü siğil veya potansiyel kanser riski taşıyan cilt yaralarının alınmasında,
• CPU veya GPU gibi bilgisayar donanımlarının soğutma sistemlerinde soğutucu olarak.

Azotun elde edilişi

Azot, sodyum asidin (NaN₃) ve amonyum dikromatın bozunması ile saf olarak elde edilebilir:

NaN₃ → 2Na + 3N₂ (300 °C)

(NH₄)₂Cr₂O₇ → N₂ + Cr₂O₃ + 4H₂O

Azot eldesinde kullanılan bir diğer yöntem ise, amonyağın kireç kaymağı ile reaksiyonudur:

2NH₃ + 3Ca(OCl) → 3CaCl₃ + N₂ +3H₂O

Önlemler

Nitratlı gübreler ekili arazilerin sulama sularıyla sürüklenerek akarsulara ve yeraltı sularına karışması büyük kirliliklerine sebep olmaktadır. Siyano (-CN) içeren bileşikler aşırı derecede zehirli tuzlar oluşturur ve tüm memeli canlılar için öldürücüdür.

Azotun Otomotiv ve Uçak sanayinde kullanımı

Günümüzde ise artık araba lastiklerini şişirmede kullanılır.Lastik şişirmekte nitrojen kullanmak havacılıkta kullanılan bir yöntem.Normal havanın içinde bulunan oksijenin meydana getirdiği korozyonu azaltmak ve yüksek sıcaklıklarda yanma riskini azaltmak için uçak lastikleri nitrojen ile şişirilir. Ancak otomobil lastiği o kadar kritik yüklere maruz kalmadığı için otomobillerde kullanmak fazla bir fayda sağlamaz.

Azotun görünüşü: renksiz

Temel özellikleri

Atom numarası: 7

Element serisi: Ametaller

Grup, periyot, blok: 15, 2, p

Atom ağırlığı: 14,0067(2) g/mol

Elektron dizilimi: 1s² 2s² 2p³

Enerji seviyesi başına Elektronlar: 2, 5

CAS kayıt numarası: {{{CAS_kayıt_numarası}}}

Azotun Fiziksel Özellikleri

Maddenin hâli: gaz

Yoğunluk: 0,001251 g/cm³

Sıvı hâldeki yoğunluğu: 0,808 g/cm³

Ergime noktası: 63,15 °K  -  -210,00 °C

Kaynama noktası: 77,36 °K  -  -195,79 °C

Ergime ısısı: 0,720 kJ/mol

Buharlaşma ısısı: 5,57 kJ/mol

Isı kapasitesi: 29,124 J/(mol·K)

Azotun Atom özellikleri

Kristal yapısı: Hegzagonal

Yükseltgenme seviyeleri: ±3, 5, 4, 2 (kuvvetli asidik oksit)

Elektronegatifliği: 3,04 Pauling ölçeği

İyonlaşma enerjisi: 1402,3 kJ/mol

Atom yarıçapı: 65 pm

Atom yarıçapı (hes.): 56 pm

Kovalent yarıçapı: 75 pm

Van der Waals yarıçapı: 155 pm

Diğer özellikleri

Elektrik direnci: ? nΩ·m (20°C'de)

Isıl iletkenlik: 0,02583 W/(m·K)

Isıl genleşme: ? µm/(m·K) (25°C'de)

Ses hızı: 353 m/s (27 °C'de)

Mohs sertliği: ---

Vickers sertliği: --- MPa

Brinell sertliği: --- MPa