Kırsal ve Köy koşullarında gelişmiş oluşmuş ve biçimlenmiş ilişkileri konu alır ve bunlarla tüm toplumun işleyişi arasındaki bağımlılığı araştırır.
Toplumsal yaşamı ve toplumsal olayları açıklamak ve çözümlemek için geçmişten günümüze kadar ortaya atılmış görüş ve kuramları şöylece sınıflandırmak mümkündür.
Doğacı görüş ve kuramlar
Örgenlikçi (insan bedeni) görüş ve kuramlar
Bireysel bilince bağlı görüş ve kuramlar
Toplumsal (kollektif) bilince bağlı görüş ve kuramlar
Bütüncü görüş ve kuramlar
Köyün çeşitli yasalarda belirli tanımları bulunmaktadır. 1924 tarihli Köy Kanunu, nüfusu 2000’i aşmayan yerleşim yerlerini köy olarak tanımlamıştır. ABD nüfus bürosuna göre de, nüfusu 2500 den az olan kasaba ve kırda yaşayan halk köylü olarak adlandırılır. Köy toplumbilimi, bu tanımlara uyan köy ve köy topluluğunu konu alan bir toplumbilim dalıdır. Grup ilişkileri içinde köy halkının bilimsel araştırmasını yapar ve köy kaynaklı sosyal sorunları aydınlatır. Toplumbilim bütüncüdür, genelcidir ve kavrayıcıdır. İnsanı etkileyen ve onun etkisi altında kalan her şeyin insanla olan ilişkilerini bir bütün halinde ele alır ve inceler. Bu kırsal köy toplumu içinde geçerlidir. Köy denen gerçeğin özellikleri üzerinde biraz düşünüldüğünde, köy toplumbiliminin ne kadar geniş bir ilişkiler ağını kendi ilgi alanı içerisine almak zorunda olduğu görülür.
Birinci olarak, köy ve köy toplumu doğa ile iç içedir. Dolayısıyla yağışından, rüzgarından, bitki örtüsünden, selden, taşkından, erozyona kadar çok çeşitli ve çok karmaşık bir etkileşimler yumağı söz konusudur. İkinci olarak, köy ve köy topluluğu sosyal öğelerle karşı karşıya bulunur. Örneğin nüfus olayları, dinsel olaylar gelenekler ve görenekler gibi unsurlar köy toplumbiliminin zorunlu olarak kapsamı içine girerler. Köy toplumbilimi, genel toplumbilimin bir alt dalı olarak çok geniş kapsama ve ilgi alanına sahiptir.
Özellikle az gelişmiş ülkelerde, bütün toplumu ilgilendiren çeşitli olayların, olguların ve sorunların temelinde, gizli veya açık bir biçimde köy gerçeğinin bulunduğu söylenebilir.
Köy toplumbiliminin bir başka özelliği de, çeşitli ülkelerin ve bölgelerin köy toplumbilimlerinin kapsam açısından birbirlerinden ayrılıklar göstermesidir. Çünkü bu ülkeler ve bölgeler sosyal, ekonomik, yönetsel vb. gibi toplumsal öğeler ve toplumsal sorunlar farklı olunca toplumbilimin de farklı olması olağan sonuç olur. Böylelikle köy toplumbiliminde yöntem farklılıkları, konu önceliği farklılıkları ve çözüm yolları farklılıklar ortaya çıkar.
Köy toplumbiliminin önemi yüklendiği toplumsal görevden kaynaklanmaktadır. Bu bilim dalı
- Köy toplumu ile ilgili tipik sosyal oluşumları ele alır ve bunların nedenlerini araştırır.
- Köydeki sosyal gerilimleri inceler ve bunların yumuşatılması için önerilerde bulunur.
- Köy topluluğunun davranış ve sosyal değerlerini inceler, irdeler ve bu öğelerin toplum yararına nasıl kullanılabileceğinin yollarını gösterir.
- Bölgeler arasındaki farklılık ve sosyal yaşamdaki aksaklıkları gidermeye yönelik çabalar için, gerekli olan bilimsel verileri üretir.
- Köy kalkındırılmasına yönelik eğitime veri hazırlar.
- Köye ve kırsal kesime yönelik kurumsal ve yönetsel düzenlemelere ışık tutar ve yol gösterir.
- Zamanımızda bilimler çok çeşitli uzmanlık dallarına ayrılmış olup çok hızlı bir biçimde ve ileri düzeylerde araştırmalarda bulunmaktadırlar. Bu çalışmalar sonucu ortaya çıkan buluşmaların köy ve köy topluluğuna yönelik olanlarını birleştirmek, köyle ilgili sorunların çözümlenmesinde bunlardan nasıl yararlanılacağını göstermek ve bu konularda ikincil araştırmalara girişmekte köy toplumbiliminin görevleridir.
Köy ve kent kavramları arasında birden çok farklılıklar vardır. Köy ve kent farklılaşması konusundaki yaklaşımlar birbirlerine oldukça benzerlikler göstermektedir. ne var ki ulusların doğal, kültürel, sosyo-ekonomik, yasal, politik, yönetsel anlayış ve tutumları her ülkenin köy-kent sınırlamasını farklı biçimde etkilemiş ve bugünkü farklı durumları ortaya çıkmıştır. Köyü kentten ayıran çeşitli etkenleri şöyle sıralayabiliriz.
- Çevresel etkenler: Fiziksel çevre, biyolojik çevre, fiziko-sosyal çevre, bio-sosyal çevre
- Sosyo-ekonomik etkenler: Nüfus yoğunluğu, meslek yapısı, gelir yapısı, yerleşim birimlerinin büyüklüğü, nüfus hareketliliği
- Sosyo-kültürel etkenler: Sosyal farklılaşma, sosyal tabakalaşma, sosyal ilişkiler, sosyal bağlılık, sosyal kurumlar, sosyal roller ve sosyal yöneltmeler.