Aseton, propanon ya da dimetil keton, (CH3)2CO formüllü organik kimyasaldır. Keskin, yanıcı, zehirli olmayan renksiz bir sıvıdır. Çözücü olarak çokça kullanılır. Kapalı formulü C3H6O olarak gösterilir.
Su, etanol ve dietil eterle her oranda birleşir. Odunun kuru kuruya damıtılmasından, kalsiyum asetatın ısıtılmasından, teknikte izopropil alkolün bakır katalizörlerinden 250 °C'de dehidrojenlenmesinden, etanol ve su buharının 250 °C'de gaz fazında Fe2O3 katalizörlüğünde karışımından elde edilir. Aseton ile sodyum nitrozil prussiat bazik ortamda karıştırılırsa kırmızı çökelme olur, aseton saptanır. Önemli bir tepkimesi bazik ortamda iyotla verdiği iyodoform oluşumudur. Yağ, kauçuk ve diğer maddelerin çözücüsü olarak kullanılır. Ayrıca boya, izopren, kloroform, bromoform ve iyodoform gibi ürünlerin elde edilişinde öncü madde olarak kullanılır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Hakkında bilgi nedir?
- IUPAC adı: Propan-2-one
- Sistematik ad: Propan-2-on
- Diğer adları: Dimetil keton, propanon, dimetil karbonil
Tanımlayıcılar
- CAS numarası: 67-64-1
- EC-numarası: 200-662-2
- SMILES: CC(=O)C
Özellikleri
- Kimyasal formül: C3H6O
- Molekül kütlesi: 58,08 g mol−1
- Görünüm: renksiz sıvı
- Koku: tatlımsı, keskin
- Yoğunluk: 0.78
- Erime noktası: -947 °C (-674 K)
- Kaynama noktası: 56 °C (133 °F)
- Çözünürlük (su içinde): suda tamamen çözünür
Tehlikeleri
- Ana tehlikeler: Yanıcı, tahriş edici
 |
| NFPA 704: 130 |
- Parlama noktası: -20 °C (-4 °F)
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)
Tarihi
Aseton ilk olarak Andreas Libavius tarafından 1606'da kurşun(II) asetatın damıtılmasından elde edilmiştir. "Aseton" ismini 1833'te Fransız kimyager Antoine Bussy tarafından verilmiştir. 1852 yılında, İngiliz kimyager Alexander William Williamson asetonun metil asetil olduğunu fark etmiştir.
Üretim
Aseton dolaylı ya da doğrudan propilenden üretilir. Asetonun %83'u kümen yöntemiyle üretilir, sonuçta aseton üretimi fenol üretimine bağlıdır.
Kullanım alanları
Endüstriyel
Aseton kullanımının büyük bir kısmını çözücü olaraktır. Diğer bir kısmı ise endüstride metil metakrilatın üretiminde kullanılan aseton siyanohidrinin üretimidir.
Çözücü
Aseton birçok plastik ve sentetik lif için uygun bir çözücüdür. Poliester reçinelerin inceltilmesinde, henüz donmamış epoksi ve yapıştırıcıların çözülmesinde kullanılır. Boyalar ve verniklerde kullanılan uçucu çözücülerden biridir.
Asetilen taşıyıcısı
Aseton, kendisi yanıcı olmasına karşın, saf hâlde basınçlı olarak saklanamayan asetilenin taşınmasında çözücü olarak kullanılır.
Güvenlik
Yanıcılık
Aseton aşırı derecede yanıcıdır. Asetonun parlama noktası olan -20 °C'den fazla derecelerde %2.5-12.8 havada aseton konsantrasyonları patlayabilir. Aseton buharları yanıcıdır. Statik elektrikten aseton yanması nadiren gerçekleşir. Kızgın kömüre aseton dökülmesi asetonu yakmaz, çünkü asetonun buharlaşırken verdiği serinlik kömürü söndürür. Aseton 456 °C'de kendiliğinden alev alır. Aseton bazlı oje çıkarıcılardaki su miktarından dolayı saf asetondan daha az yanıcıdır.
Aseton peroksit
Asetonun hidrojen peroksit gibi oksitleyicilerle oksitlenmesi sonucu çok güçlü bir patlayıcı olan aseton peroksit oluşur. Kazara aseton ile hidrojen peroksit karıştırıldığında oluşabilir.
Toksisite
Asetonun toksisitesi üzerine çok sayıda çalışmalar yapılmıştır. Solunduğunda ya da yutulduğunda düşük akut ve kronik toksisite göstermektedir. Asetonun kanserojen, mutajen ya da norötoksik etkisi bulunmamaktadır. Aseton tahriş edicidir, bu yüzden aseton buharları çok solunmamalıdır.
aseton ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, kimya, Fransızca acétone
Birçok organik maddeyi eritmekte kullanılan uçucu, kolayca alev alır, eter kokusunda bir sıvı.
Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü - 1981
İngilizce: acetone, Fransızca: acétone, Almanca: Azeton
Sinema Eritken olarak zamkta kullanılan renksiz, hoş kokulu, alev alır bir sıvı.
Kimya Terimleri Sözlüğü - 1981
İngilizce: acetone, Fransızca: acétone, Almanca: Azeton
H3C-C—CH3; pek çok organik özdek için çözücü olarak kullanılan, renksiz, yanıcı, hoş kokulu ve uçucu bir keton. (Yoğunluğu: 0.972 g /cm³; kaynama noktası: 57°C.)
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: acetone, Fransızca: acétone, Almanca: Azeton
Renksiz, karakteristik keskin kokulu, histolojide tespit ve dehidrasyonda kullanılan organik bir çözücü; CH3COCH3.
Metalbilim İşlem Terimleri Sözlüğü - 1972
İngilizce: acetone, Fransızca: acétone, Almanca: Azeton
Simgesi CH2COCH2 olan renksiz, tutuşmaz, hoş kokulu sıvı. (Dağlama ve parlatma işlemlerinde temizleyici çözen olarak kullanılır.)
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
İngilizce: acetone
Renksiz, kolaylıkla yanabilen, buharlaşabilen, karakteristik keskin kokulu, histolojide dokuların tespit ve dehidrasyonunda kullanılan organik bir çözücü.
Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü -
İngilizce: acetone
Kolaylıkla yanabilen, renksiz, buharlaşabilen, kokulu bir sıvı, yaygın olarak kullanılan bir çözücü ve ketoasidozda karaciğerde üretilen keton cisimlerinden biri.
İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü - 2014
İngilizce: acetone
Diyabetik hastaların kan ve idrarında yüksek miktarda bulunan, açlık ve aşırı kusması olanların idrar ve soluğuna kendine özgü kokusunu veren, çözücü olarak da kullanılabilen, alevalır, renksiz ve uçucu özellikte bir sıvı. #(dimetilketon)#
Kelime Kökeni
Fransızca acétone "kimyada asetik asitin yanıcı ve uçucu bir türevi" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Latince acetum "sirke" sözcüğünden türetilmiştir. Daha fazla bilgi için asetik maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak
[ TDK, Türkçe Sözlük, 2. Baskı (1955) : her nevi demir, antipirin, aseton, zaharin ]