El, şempanze, maki ve insan gibi primatlarda birden fazla parmağı barındıran, kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan bölümünü tanımlar. Pek çok primat elleri sayesinde tutunma ve tırmanma gibi özelliklere sahiptir. Başparmağın diğer parmaklarla karşılıklı iş görmesi, ufak nesneleri ele alabilme yeteneğini sağlar. Bu özellik sayesinde el, alet kullanımı gibi hassas ve karışık işleri görebilir. Primatların beyninde eli temsil eden alan, diğer hayvanlarınkinden çok daha geniştir. Bu yüzden beyindeki bazı bozuklukların ilk belirtilerinden biri de el parmak hareketinin zarar görmesidir.
Baş parmağa sahip olmayan hayvanların elleri genellikle pati veya pençe olarak adlandırılır. Primatlar dışında, başparmağa sahip ellere koalalar da sahiptir. Rakunların her ne kadar gelişmiş patileri olsa da, bu organları başparmaksız olduğundan el olarak sınıflandırılmamaktadır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Anatomisi
Her türlü hareketi rahatlıkla yapabilmek için, elde irili ufaklı yirmi yedi tane kemik vardır. Bilekte, dörder kemiğin düzensiz gibi görülen bir şekilde iki sıra teşkil etmesiyle sekiz kemik bulunur ki, bunlara el bileği kemikleri denir. Avuçta da beş tane metakarpal denen el tarak kemikleri vardır. Parmaklarda ise on dört tane falanks kemikleri de denen el parmak kemikleri bulunup, başparmakta iki falanks, diğer parmaklarda ise üçer falanks bulunur. Önkol (dirsek ile bilek arasındaki kısım) kaslarından uzanan on iki kiriş (tendon) bileğin ön yüzündeki bir bağın (ligamentin) altından geçip, bir kılıf içinde parmaklara varır ve parmaklarda içe doğru bükülmeyi (flexion) sağlar. Bileğin arkasında ise dışa doğru bükülmeyi (extension) sağlar. Avucun aşağı dönmesine pranosyan, yukarı dönmesine supinasyon denir ki, supinasyon hareketi en fazla insanda gelişmiştir.
Başparmak ve beşinci parmak köklerinin altında bulunan iki kabartıyı teşkil eden ve el tarak kemikleri arasındaki boşlukları dolduran kaslar, parmakların birbirlerine yaklaşıp, uzaklaşmalarını ve el içi oynaklarındaki hareketleri sağlar.
Ele kan, iki atardamarla (arter) gelir. Bunlara ulnar ve radial arterler denir. Ulnar arter kolun iç tarafından, radial ise başparmağın bulunduğu taraftan ilerler. Bu atardamarlar avuç dokuları içerisinde birleşerek bir derin, bir de sathi olmak üzere iki kemer yapar ve bunlardan ayrılan dallar, her parmağın iç ve dış yanlarına uzanır. Ulnar sinir, ufak parmağın ve dördüncü parmağın iç yarısının ön yüzlerinde deri hissini sağlar ve ayrıca beşinciyle dördüncü parmağın ve ortaparmağın yarısının arka yüzünün hissi siniridir. Median sinir ise, ön yüzde diğer parmaklara gider ve bütün arkadaki uçlarını sinirlendirir. Radial sinir de elin, arka yüzünde geri kalan bölgelere dallar verir.
Tıbbi önem
Tıp açısından, elin ve parmakların şekli, büyüklüğü çok önemlidir. Birçok hastalığın belirtilerini elde görmek mümkündür. Mesela akromegali (ve gigantizm) denilen devlik hastalığında, hastanın elleri fazla büyüktür. Ulnar sinirin felcinde pençe eli, tetanide, paralysis agitans ve diğer sinir sistemi hastalıklarında ebe eli (başparmakla diğer parmakların bir arada bir koni teşkil etmesi), müzmin kalp ve akciğer hastalıklarında parmak uçlarının şişkinliği, nekris hastalığında el yumrular, romatoid artrit denen bir çeşit romatizmada şişmiş eklemler tipiktir. Bunlardan başka alkoliklerdeki tipik tremor (elin ince ince titremesi) ki bunlarda bazen bilek düşüklüğü de vardır. Organik hastalıklar veya basit sinirlenmelerde görülen tremor, karaciğer sirozunda avucun (kızarması), bazı dolaşım hastalıklarında görülen beyaz veya mor parmaklar, syringomyelia denen sinir sistemi hastalığında ağrı hissinin yok olması da tıp yönünden önemli belirtilerdir. Ancak bütün saydığımız bu belirtiler, hastalığın diğer bulgularının da iştirak etmesiyle teşhisi koydurur. Yani, sadece eldeki belirtilere bakılarak kesin teşhis konulamaz.
Resimleri
El resimleri
 |
| El ve bilek kemikleri |
 |
| Sol elde kemikler (volar) |
 |
| Sol elde kemikler (dorsal) |
 |
| Bir orangutanın elleri. |
 |
| İnsan ellerindeki eşeysel dimorfizm |
el ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
el (I)
1. isim, anatomi Kolun bilekten parmak uçlarına kadar olan, tutmaya ve iş yapmaya yarayan bölümü:
"El var, titrer durur, el var yumuk yumuk / El var pençe olmuş, el var yumruk" - Ziya Osman Saba
2. isim Sahiplik, mülkiyet:
Elimdeki bütün parayı bu eve yatırdım.
3. isim Kez, defa:
İki el silah sesi duyuldu.
4. isim İskambil oyunlarında oynama sırası.
5. isim İskambil oyunlarında her bir tur:
"Kış geceleri arkadaşlar arasında bir el poker çevirmek de keyiftir." - Peyami Safa
6. isim Bazı nesne ve araçların tutmaya yarayan bölümü:
Kapı eli.
el (II)
isim
Yakınların dışında kalan kimse, yabancı:
"Kâtip benim ben kâtibin, el ne karışır!" - Halk türküsü
el (III)
1. isim Ülke, yurt, il:
"Çöller, Yemen ellerinden beter imiş." - Aka Gündüz
2. isim Halk, ahali.
3. isim, halk ağzında Oba, aşiret:
"Kalktı göç eyledi Afşar elleri / Ağır ağır giden eller bizimdir" - Dadaloğlu
Cimnastik Terimleri Sözlüğü - 1969
İngilizce: hand, Fransızca: main, Almanca: Hand
İnsan kolunun bilekten parmak uçlarına dek uzanan, tutmaya yarayan bölümü.
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
Türkçe: yet, İngilizce: hand, Fransızca: main, Almanca: Hand
İnsan ya da maymunlarda tutma organı olarak gelişmiş olan kolun uç bölgesidir. Avuç ve parmaklardan yapılmıştır.
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
(I) Orakla ekin biçimi sırasında tarlanın biçiciler arasında bölünen kısımlarından herbiri. (Beyağıl *Ulukışla -Niğde)
(II) 1. Leblebi ısıtılan araç. (*Güdül -Ankara) 2. Dibek tokmağı, (Güllüce *Gümüşhacıköy -Amasya; Salman *Akkuş -Ordu)
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
Türkçe: yed, İngilizce: hand, Fransızca: main, Almanca: Hand
İnsan ya da maymunlarda tutma organı olarak gelişmiş, avuç içi ve parmaklardan oluşan kolun uç bölgesi.
İlaç ve Eczacılık Terimleri Sözlüğü - 2014
İngilizce: elixir
?Eliksir? anlamında reçetelerde kullanılan Latince kısaltma.