Kuzey (eski dilde: şimal), dört ana yönden biri. Kuzey kutbunu işaret eder.
{tocify} $title={İçindekiler}
Etimoloji
"Kuzey" sözcüğü Eski Türkçede "gölge, güneş görmeyen yer" anlamına gelen "kuz" sözcüğünden türemiştir.
Kelime Kökeni
Eski Türkçe kuz "güneş almayan yer, gölge" sözcüğünden +gAy sonekiyle türetilmiştir. Daha fazla bilgi için kuz maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak
kuzay "gölgeli yer" [ PavC (1500 yılından önce) ]
kuzey "aynı anlamda" [ Mütercim Asım, Burhan-ı Katı Tercemesi (1797) ]
 |
| Coğrafi yönler |
Temel kuzey doğrultuları
Gerçek kuzey (Coğrafi kuzey)
Sabittir, değişmez. Yerküre, kutupları birleştiren çizgi ekseninde (yer ekseni) döner. Yeryüzünün yer eksen ile kuzeyde çakıştığı nokta coğrafi kuzeydir. Başka bir deyişle yeryüzünün üzerindeki Kuzey Kutbunun olduğu noktadır. Harita üzerinde ucunda yıldız işareti ile gösterilir.
Manyetik kuzey (Pusula kuzeyi)
Değişkendir. Pusulalarda kuzeyi gösteren ibrenin gösterdiği doğrultudur. Pusula ile ölçülen yön manyetik olduğu ve yeryüzündeki manyetik alanlar bölgeden bölgeye farklılık gösterdiği için, manyetik kuzey o an bulunulan noktaya göre belirlenir. Günümüzde ise manyetik kuzeyin, kuzeybatıya doğru bir eğilimi vardır. Harita üzerinde ucunda yarım ok işareti ile gösterilir.
Doğal Sapma Açısı
Manyetik kuzeyle coğrafi kuzey arasındaki açıdır. Manyetik kuzey zamana bağlı değişken olduğundan coğrafi kuzeyin doğusunda veya batısında olabilir. Harita kenar bilgilerinde yıllık değişim miktarı belirtilir. Yıllık değişim eksi ise manyetik kuzey, coğrafi kuzeye yaklaşır. Yıllık değişim artı ise manyetik kuzey, coğrafi kuzeyden uzaklaşır. Örneğin, 1990 yılında sapma açısı 3 derece 14 dakikadır. Yıllık sapma eksi 0.9 dakikadır. 1999 için 9 yıl X 0.9 = 8.1 dakikalık daha sapma olur. 1999 sapma açısı 3 derece 6 dakikadır. (3 derece 14 dakika - 8 dakika). Her geçen yıl manyetik kuzey, coğrafi kuzeye yaklaşmaktadır.
Grid kuzeyi (Harita kuzeyi)
Sabittir. Haritalarda bulunan kuzey-güney çizgilerinin gösterdiği kuzey yönüdür. Haritaları dikine kesen (meridyene çizilen teğet) çizgilerin başındaki GK harfleri ile belirtilir.
İğne Sapma Açısı
Grid kuzeyi ile manyetik kuzey arasındaki açıdır. Haritalarda bu konuda bilgiler bulunur. Bu bilgileri kullanarak sapma değerleri hesaplanır ve yön açıları belirlenirken eklenerek ya da çıkartılarak dikkate alınır. Türkiye'de batıya doğru yaklaşık 2 derecelik sapma mevcuttur. Bu durumda 2 derecenin hesaplanan yön açısından çıkartılması gerekir. Açı pek büyük bir değer olmamakla birlikte eğer harita üzerinde yön belirliyorsak, hesaplanması ve pusulanın buna göre ayarlanmasında yarar vardır.
kuzey ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim Sağını doğuya, solunu batıya veren kimsenin tam karşısına düşen yön, dört ana yönden biri, şimal, güney karşıtı.
2. isim Bulunduğu noktaya göre kuzeyde kalan yer:
Zonguldak Ankara'nın kuzeyindedir.
3. isim, denizcilik Yıldız.
Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969
Türkçe: şimâl, İngilizce: north, Fransızca: nord, Almanca: Norden, Nord
Gözerimi düzleminde doğu- batı doğrultusuna dik, kutupyıldızının bulunduğu yandaki yön, sol eli doğuya, sağ eli batıya uzanmış bir insanın arka yönü.