Endâze, Osmanlı döneminde kullanılan bir ölçü birimidir. Metrik sisteme göre 65 santimetre uzunluğundadır. Genellikle çarşı ve pazarlarda kumaş ve benzeri ürünlerin ölçümünde kullanılmıştır. Çarşı arşını ve mimari arşın da olduğu gibi, şimşir, demir ve çelikten imâl edilirdi. Günümüzde Topkapı Sarayı'nda 3 adet endâze bulunmaktadır. Endâze, "rubu" denilen sekiz eşit bölüme ayrılırdı ve her rubu da iki eşit bölüme ayrılırdı. Bu iki bölüme de "girah" adı verilirdi.
Halil ibn Ahmed el-Ferahidi'ye göre endâze, Farsça'da "ölçme" anlamına gelen "endâh" kelimesinden türemiştir. Atatürk Devrimleri ile 1 Nisan 1931'de kaldırılmıştır.
endaze ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
(enda:ze), Farsça endāze
1. isim, eskimiş 65 santimetrelik uzunluk ölçüsü:
"Birader, bir ağızlık kullanıyor, nah, asgari bir endaze boyunda." - Attila İlhan
2. isim, eskimiş, mecaz Ölçü:
"Mehmetçiğin makamını şan ve şerefle ölçebilecek, ne bir tartı ne bir endaze ne bir kıyas, ne bir mikyas vardır." - Necip Fazıl Kısakürek
Kelime Kökeni
Farsça andāze أندازه "1. ölçü, oran, 2. bir adımlık uzunluk ölçüsü" sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Orta Farsça (Pehlevice veya Partça) handāçak "ölçü" sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Orta Farsça (Pehlevice veya Partça) handāχtan, handāç- "1. bir araya getirmek, kıyaslamak, 2. ölçmek" fiilinden türetilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
[ ed. Borovkov, Orta Asya'da Bulunmuş Kuran Tefsirinin... (1300 yılından önce) ]
"ölçü, miktar" [ Aşık Paşa, Garib-name (1330) ]