 |
| Yerküre modeli üzerinde gösterilen boyuna (ekvatora dik) yarım çemberlere meridyen denir. |
Boylam, başlangıç meridyeninin doğusundaki veya batısındaki herhangi bir noktanın açısal mesafesi. Boylam anlamında tul derecesi, tul dairesi ve uzunluk dairesi sözleri de kayıtlıdır. Boylamlar, doğu ve batı boylamları olmak üzere ikiye ayrılır; derece, dakika ve saniye cinsinden ifade edilir. Dünya üzerindeki aynı boylama sahip noktaların birleşmesi ile oluşan yarım daire şeklindeki varsayımsal yaylara ise meridyen denir. Meridyenler bir kutuptan diğerine uzanır ve Dünya'yı portakal dilimi gibi dilimlere ayırır.
Meridyenler, Ekvator'a dik açı yapacak şekilde yerküreyi 360 eşit parçaya bölen ve uçları kutuplarda birleşen, yay şeklindeki varsayımsal çizgilerdir. Her meridyen, bir büyük çemberin yarısıdır ve tüm meridyenler aynı uzunluktadır. Zaman zaman meridyen kavramı herhangi bir boylamdan ve kutuplardan geçen "tam" çember anlamında kullanılır. Karışıklıkları önlemek açısından bu yazıda meridyen sözcüğü her zaman yarım çember anlamında kullanılacaktır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Başlangıç meridyeni ve antimeridyen
İngiltere'nin Greenwich gözlemevinden geçen meridyen, başlangıç meridyeni kabul edilir ve 0 derece olarak gösterilir. Doğusunda kalan yerlere doğu yarımküre, batısında kalan yerlere batı yarımküre denir. Başlangıç meridyeninin 179 doğusunda, 179 batısında ve tam karşısında (180. meridyen) olmak üzere toplam 360 meridyen yayı vardır. 0 (Greenwich) ve 180 derece meridyenleri karşı karşıyadır ve birbirini daireye tamamlar. Bu nedenle 180. meridyene "antimeridyen" de denir.
Özellikleri
Her bir meridyen bir büyük dairenin yarısıdır.
Tüm meridyenlerin uzunlukları aynıdır.
Ekvator ve diğer paralelleri boylamasına keserler.
Herhangi iki meridyen arası en uzun mesafe Ekvator üzerinde görülür (111 km). Bir enlemdeki meridyenler arası uzaklık; α enlem olmak üzere, cosa x 111.000 metreye eşittir.
Her meridyen arasında 4 dakikalık zaman farkı vardır.
Kutup noktalarında birleşirler.
0 ve 180 derece meridyenleri karşı karşıyadır ve birbirini daireye tamamlar.
Mesafe ölçümü
Meridyenler "üzerindeki" (iki paralel arasındaki) her 1 dakikalık açı 1 deniz miline (1 852 m) eşittir.
Herhangi bir harita üzerinde iki nokta arasındaki mesafe ölçülürken, harita projeksiyonlardan kaynaklanan hataları minimum düzeye indirmek için, iki nokta arasındaki doğrunun uzunluğu, ortasından geçen bir meridyen üzerindeki açılar ile kıyaslanır. Örneğin iki nokta arasındaki mesafe bir pergel ile ölçülüp doğru üzerindeki bir meridyenle (mümkünse tam ortadaki) kıyaslandığında 10 dakikalık açıya denk geliyorsa, o iki nokta arasındaki gerçek mesafe yaklaşık olarak 10 deniz milidir. (18 520 m) Paraleller üzerindeki dakika aralıkları -ekvator haricinde- meridyenler ile aynı olmadığından mesafe hesaplaması için kullanılmaz.
 |
| Greenwich, İngiltere'de başlangıç (0°) meridyeni |
 |
| Taveuni, Fiji'deki 180° meridyeni. Zaman hesaplamalarında 180° meridyeninin doğusu "dün" kabul edilir. |
boylam kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, gök bilimi
Yeryüzündeki herhangi bir noktanın meridyen çemberiyle başlangıç olarak alınan Greenwich Gözlemevi'nin meridyen çemberi arasındaki açı değeri; tul, tul derecesi, meridyen.
Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969
Türkçe: tûl, İngilizce: longitude, Fransızca: longitude, Almanca: Länge
Bir küre üzerindeki herhangi bir noktadan geçen öğlenin başlangıç öğleninden açısal uzaklığı. Seçilen temel düzleme göre ad alır: Coğrafya boylamı, tutulma boylamı, gökada boylamı (bk. şekil B. 44)
Coğrafya Terimleri Sözlüğü - 1980
Türkçe: coğrafî tul, İngilizce: longitude, Fransızca: longitude, Almanca: geographische Länge
Yeryuvarlağı üzerinde herhangi bir noktadan geçen öğlen çemberi ile başöğlen çemberi arasındaki yay parçasının açısal değeri.
Fizik Terimleri Sözlüğü - 1983
Türkçe: tul, İngilizce: longitude, Fransızca: longitude, Almanca: Länge
Yeryuvarının ucaylarından geçen düzlemlerle ara kesit çemberlerinin, başlangıç olarak alınan biriyle olan açısal aralığı.
Madencilik Terimleri Kılavuzu - 1979
meridian
boylam