Boynuz, çeşitli hayvanların dengelerini bulmasını sağlayan ve hayatlarını önemli ölçüde kolaylaştıran ve iskeletlerine bağlı olarak derilerinin dışına çıkmış dayanıklı uzantı.
Toynaklı memelilerin çoğunda, başın üst bölümünde korunma ve saldırı organı olarak gelişmiştir. Bazı kelerlerin, yılanların, kuşların, dinozorların ve böceklerin tepesindeki benzer uzantılara da boynuz denir. Sığır, koyun, keçi ve antilopların çatallanmayan ve yenilenmeyen boynuzları, en içte bir kemik, bu kemiği çevreleyen boynuzsu madde (keratin) katmanı ve en üstte keratinleşmiş bir üstderiden oluşur. Geyiklerin her yıl yenilenen ve hayvanın yaşı arttıkça daha çok dallanan çatallı boynuzları ise tümüyle kemiktendir, yalnız ilkbahardaki uzama döneminde boynuzların üstü kadifemsi bir deriyle kaplanır. Gergedanın boynuzu, iyice keratinleşip kaynaşmış bir üstderiden oluşur.
Toynaklıların çoğunda hem erkekte, hem dişide, bazı türlerin yalnız erkeğinde boynuz bulunur. Boynuzlar, genellikle saldırganlara karşı savunma silahı, aynı dişiyle çiftleşmek isteyen erkekler arasındaki savaşta ise saldırı aracı olarak kullanılır.
 |
| Yetişkin erkek impalanın boynuzları |
Boynuzdan yapılan eşyalar
Asya Türk kültüründe boynuzdan yapılan borazanlar "Aburgu" adı verilmektedir. Sivas yöresinde çeşitli hayvan boynuzları işleme tabi tutularak başta tarak olmak üzere çeşitli hediyelik eşyalar üretilmektedir.
boynuz kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim Bazı hayvanların başında bulunan, tırnaksı bir maddeden, uzun, kıvrık veya çatallı korunma organı:
"Boynuzlarına vurdu ve gözlerini kurttan ayırmaksızın yavaşça geri geri sürükledi." - Kemal Tahir
2. sıfat Bu organdan yapılmış:
Boynuz tarak.
3. isim Kurşun borudan kol alma işleminde kullanılan demirden yapılmış alet.
4. isim Hacamat yaparken kanı çekmek için kullanılan aletlerden birisi.
5. isim, müzik Üzerine delikler açılmış hayvan boynuzundan yapılan, üflemeli bir tür çalgı.
6. isim Bazı böceklerde başın ön bölümünde bulunan, eklemlerden oluşmuş hareketli duyu alma organı.
7. isim, eskimiş Troleybüslerin çalışabilmesi için bir hava hattından elektrik akımı almasını sağlayan, ön kısımda yer alan iki kol:
Elektrik hattına bağlı iki boynuz ile çalışan troleybüslerin ikide bir boynuzları çıkar, şoför iner, alışkın hareketlerle boynuzu yerine takar ve yola devam ederdi.
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
İngilizce: horn, Fransızca: Corne, Almanca: Horn
Birçok toynaklı hayvanların başlarında taşıdıkları ve özellikle saldırıma ve savunma silâhı olarak kullandıkları bir uzantı; boynuz biçiminde herhangi bir çıkıntı.
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
1. Değirmenlerde çarka basınçlı su getiren borunun uç kısmı. (Köprü *Şarkikaraağaç, Yeşilköy *Gelendost -Isparta) 2. Kağnı ve araba tekerleklerinin göbek kısmında bulunan ve tekerleğin aşınmamasını sağlayan demir bilezik. (Gönen, Aşağıdinek *Şarkikaraağaç; Yeşilköy *Gelendost, Yağcılar, Akçaşar, Yukarıkarşıkara *Yalvaç, Gönen -Isparta)
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
Türkçe: karn, İngilizce: horn, Fransızca: corne, Almanca: Horn
1. Birçok toynaklı hayvanların başlarında taşıdıkları ve özellikle saldırma, savunma silahı olarak kullandıkları sert ve içi boş uzantı. 2. Boynuz şeklindeki herhangi bir çıkıntı.
Kelime Kökeni
Eski Türkçe yazılı örneği bulunmayan *büñüz sözcüğünden evrilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
müyüz "aynı anlamda" [ Uygurca Maniheist metinler (900 yılından önce) ]
müŋüz [ Divan-i Lugat-it Türk (1070) ]