Performatif erkek (İngilizce: performative male), bazen performative man ya da matcha man (matcha erkeği) olarak da anılır, 2025’te sosyal medyada popülerleşmiş bir internet meme’i ve arketiptir. Bu kavram genellikle performatif feminizm sergileme ile duygusal hassasiyetin dışa vurumlarını içerir. Örnek olarak, bell hooks’un All About Love adlı kitabını okumak, indie kadın sanatçıları dinlemek, matcha latte içmek ve Labubu sahibi olmak sayılabilir.
Bu eylemler çoğunlukla kadınlara romantik olarak yakınlaşmak amacıyla yüzeysel bir şekilde çekici görünmek için yapılır. Bu terim, bazı kişiler tarafından “Z Kuşağı erkeklerinin samimiyetsizliği”ne yönelik eleştiri olarak ciddi biçimde kullanılırken; bazı kişilerce mizahi amaçlarla da sosyal medyada alaya alma için kullanılmıştır. Bazıları bu arketipi, geçmiş dönemlerdeki soft boy ya da hipster gibi alternatif erkek kimliklerinin bir evrimi olarak görür; ayrıca “pick me girl” kavramının erkek versiyonu olarak değerlendirir. Diğer eleştirmenler ise bu meme’in, erkekleri manipülatif olarak stereotipleştirdiğini, okumayı ya da ilerici konularla ilgilenmeyi caydırıcı hâle getirdiğini öne sürer.
Tanım
Charles Thrush, Block Club Chicago için yazdığı bir yazıda “performatif erkek” arketipini “Tek amaçları, ilerici kadınlara hitap edebilecek sahte bir estetik yaratmak için geleneksel olarak kadınsı hobileri taklit eden erkek.” olarak tanımlıyor. Mahalia Chang, GQ için yazısında, bu erkeğin kadın bakışı peşinde “çiftleşme dansı”nı yaptığını, tüylerini kabartarak kadın ilgisini çekmek için “çekici, tehdit etmeyen ve zeki görünmeyi” hedeflediğini belirtir.
Performatif erkeğin ilgi alanları arasında astroloji; buzlu matcha latte; Labubu anahtarlıklar; Clairo, Laufey gibi kadın sanatçılar; plak kayıtları; vintage kıyafetler; terapi; kadın yazarlar (örneğin Sally Rooney); baggy pantolonlar; kablolu kulaklıklar; tote çantalar; cilt bakım ürünleri gibi tercih edilen hobiler bulunur. Clairo’nun 2024 çıkışlı “Juna” şarkısı, performanssal erkeklerin videolarında sıkça kullanılır. Bazı erkek ünlüler (örneğin Jacob Elordi, Paul Mescal, Pedro Pascal) bu estetik ile ilişkilendirilir.
Bazıları bu ilgi alanlarının yüzeysel olduğunu ve kadınlara yaklaşımda manipülatif olabileceğini iddia ederken; bazıları ise bu olguyu sosyal medyanın genel ‘performans’ kültürünün bir yansıması olarak yorumlar. Genevieve Bates, bu arketipin kısmen flört uygulamalarıyla ilişkili olduğunu, erkeklerin romantik kazanç için sahte davranışı kullanma beklentisiyle “perform etmeye” zorlandığını belirtir.
Tarihi
“Performatif erkek” terimi, 2025 yılında internet meme’i olarak yaygınlaşmaya başlamıştır. Fakat feminist ya da kadın yazarı eserleri halka açık şekilde okuyan erkekler üzerine yazılar, 2024 yılında The Times gibi yayınlarda yer almaya başlamıştır. Cosmopolitan, Ağustos 2025’te, bu tür erkeklerin her zaman var olduğunu, ancak sosyal medyada “performative male” formunda meme’lere dönüştüklerini belirtir. The Independent bu arketipi “hipster’ın modern evrimi” olarak tanımlar.
Performatif erkek yarışmaları
2024 stil yarışma geleneğine benzer biçimde, 2025’te birçok şehirde performanssal erkek yarışmaları düzenlenmiştir. Örneğin, Seattle’ın Capitol Hill semtinde 9 Ağustos’ta düzenlenen bir yarışmada onlarca yarışmacı katılmış, kazanana bir plakçalar ve The Marías grubunun Submarine albümü verilmiştir. Chicago’da da Calvin Thai adlı bir matcha-pop şirketi sahibi benzer bir yarışma düzenlemiştir. Bu yarışmalarda bazen yapay zeka kullanılarak her yarışmacıya 0–100 arası puan verilmiştir. Üniversitelerde (örneğin Cornell, Florida, Memphis, Baylor, Temple, Yale gibi) öğrenciler arasında da performanssal erkek yarışmaları düzenlenmiştir.
Eleştiriler
Bazı erkekler çevrimiçi olarak, kadınlara yönelik ilgi alanlarının çekicilik amacı gütmediğini, gerçekten ilgi duydukları şeyler olduğunu ifade eder. Caroline Cubbin (New York Post) gibi bazıları, erkekleri okumaktan eleştirmenin “anti-entelektüalizm”e yol açabileceğini savunur.
James Factora, bu kavramın “performative” terimini yanlış kullandığını, burada aslında virtue signaling (erdem sinyali verme) olgusuna atıfta bulunulduğunu ileri sürer.
Bazı eleştirmenler de bu meme’in erkeklerin alternatif veya çeşitli eril kimliklerini dışladığını, onları katı normlara zorladığını savunur.
Rachel Connolly, bu terimi “pop psikoloji” olarak nitelendirmiş, uzmanların bu terimle “kırmızı bayraklar” tanımlaması yapma girişimlerini eleştirmiştir.