 |
| Gece maymunugiller |
Gece Maymunugillerinin Bilimsel Sınıflandırması
Âlem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Primates (Primatlar)
Alt takım: Haplorrhini - (Kuru burunlu maymunlar)
İnfra takım: Platyrrhini - (Yeni Dünya maymunları)
Familya: Aotidae - (Gece maymunugiller)
Elliot, 1913
Cins: '''Aotus'''
Illiger, 1811
Gece Maymunugillerinin Özellikleri
Gece maymunları küçük maymunlardır; boyları 24 – 37 cm (artı 31 – 40 cm kuyruk), ağırlıkları 0,7 - 1,2 Kiloya kadar varır. Dağlık bölgelerde yaşayan türlerde post daha uzun olur. Renkleri kahverengi ve koyu gri arası değişir. Göğüs ve göbek kısmı sarımsı veya kavuniçi tonlar ile daha açık renkli olur. Gerdan kırmızımsı veya gri olabilir; bu fark ile türler ikiye bölünür (sınıflandırmaya bakınız). Kuyruk uzun ve yünlüdür, birçok diğer yeni dünya maymunlarından farklı olarak tutunmak için kullanılamaz. Arka bacaklar atlayarak ilerleme yöntemine uyum sağlamış ve bundan dolayı uzundur.
Gece Maymunugillerinin Yayılımı
Gece maymunları Orta- ve Güney Amerika'da yaşar. Panama ve Kolumbiya'dan, Brezilya ve Peru üzerinden Bolivya, Paraguay ve Arjantin'in kuzeyine kadar varan bir coğrafyada yaygındırlar. Çeşitli orman türlerinde bulunurlar; Tropik yağmur ormanları yanında daha kuru ormanlarda da raslanılırlar. Dağlık bölgelerde 3200 Metre yüksekliğe kadar raslanırlar.
Gece Maymunugillerinin Yaşam Şekli
Gece maymunları ağaçta yaşar. Ağaçta dört ayak üstünde veya atlayarak ilerlerler. Neredeyse hepsi gece faaldir. Sadece yayılım alanının en güneyinde yaşayan popülasyonlarda belli bir gece-gündüz ritimi yoktur. Geceleri ayışığına muhtaçtırlar; karalık gecelerde daha az faal olurlar.
2 - 5 bireyden oluşan aile grupları içinde yaşarlar. Grup içerisinde anlaşmazlık çok nadir görülür. Birbirlerinden hiçbir zaman 10 Metreden fazla uzaklaşmazlar, ve uyurken de birbirlerine yaslanırlar.
Çok sayıda farklı seslerle anlaşırlar. Kendi bölgelerini savunmak, diğerlerini bir tehlikeye karşı uyarmak veya bulunan bir gıda kaynağını diğerlerine göstermek için ayrı sesleri tespit edilmiştir. En çok dikkati çeken sesleri, geceleri çıkardıkları baykuşa benzer seslerdir. Bu seslerle çiftleşmek için partner aradıkları tahmin edilir. İngilizce adları owl monkeys (=„Baykuş maymunları“) bu seslerinden dolayı verilmiştir.
Gece Maymunugillerinin Beslenmesi
Gece maymunları en fazla meyve ile beslenir. Meyvenin kıt olduğu zamanlarda yaprak, çiçek veya başka bitki bölümleri ile de beslenirler. Bunun yanında uçan böcekleri havadan kaparlar. Beslendikleri av hayvanlarının bazıları çekirgeler, gece kelebekleri, böcekler ve örümceklerdir.
Üreme
Gece maymunlarının üremesi sırf tutsak yaşayan türlerden tanılır, ve bundan dolayı tanılan üremeleri doğada yaşayanlardan farklı olabilir. 130 - 140 günlük bir gebelikten sonra tek bir yavru doğar. Nadir olarak ikiz de doğabilir. Yeni doğan yavru 100 Gram olur ve içgüdüsel annenin karnına tutunur. Birkaç gün içinde yavruya bakma işini baba ele geçirmeye başlar. Baba yavrusunu sürekli kucağında taşır, onunla oynar, kucağında uyutur ve sadece emzirilmesi için anneye verir. İlk haftalarda büyük kardeşleride yavruyu taşır ama fazla ağırlaşmaya başlayınca bu işi babaya burakırlar. 6 hafta sonra ilk kez katı gıdalarla da beslenmeye başlayıp, 7 ay sonra sütü tamamen bırakırlar. Diğer maymun familyalarıyla karşılaştırıldığında bu familyanın yavrularında ilk 6 ay içinde ölüm oranı çok daha azdır. Bunun sebebi ailenin yoğun bakımı olduğu düşünülür. Tutsak yaşayan bireyler 25 yaşına kadar varmakta.
Sınıflandırma
Gece maymunları, Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) içinde yer alır. Bazen Aotidae yerine Nyctipithecidae olarak adlandırıldıkları da olur.
Familyaya ait türlerin sayısı tam olarak açıklığa kavuşmuş değildir. Bazı popülasyonlar dış görünüşleri açısından aynı türe aitmiş gibi görünürken kromozom sayısında farklar olur. Gerdanlarının rengi ile gece maymunları ikiye ayrılır; daha ilkel olan boz gerdanlı gece maymunları Amazonasın kuzeyinde yaşarken, kızıl gerdanlı gece maymunları Amazonasın güneyinde bulunur. Eski sınıflandırmalarda boz- ve kızıl gerdanlı gece maymunları sadece iki ayrı türe ayrılmış, ancak daha yeni araştırmalar ile birbirine benzeyen farklı türler tespit edilmiştir. Aşağıda gösterilen sınıflandırmada boz gerdanlı gece maymunlarının kaynağı Defler & Bueno (2007), kızıl gerdanlı gece maymunlarının kaynağı ise Wilson & Reeder'dir (2005)
Gece Maymunugiller ile ilgili Kitaplar
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Primates (Primatlar)
Alt takım: Haplorrhini - (Kuru burunlu maymunlar)
İnfra takım: Platyrrhini - (Yeni Dünya maymunları)
Familya: Aotidae - (Gece maymunugiller)
Elliot, 1913
Cins: '''Aotus'''
Illiger, 1811
Gece Maymunugillerinin Özellikleri
Gece maymunları küçük maymunlardır; boyları 24 – 37 cm (artı 31 – 40 cm kuyruk), ağırlıkları 0,7 - 1,2 Kiloya kadar varır. Dağlık bölgelerde yaşayan türlerde post daha uzun olur. Renkleri kahverengi ve koyu gri arası değişir. Göğüs ve göbek kısmı sarımsı veya kavuniçi tonlar ile daha açık renkli olur. Gerdan kırmızımsı veya gri olabilir; bu fark ile türler ikiye bölünür (sınıflandırmaya bakınız). Kuyruk uzun ve yünlüdür, birçok diğer yeni dünya maymunlarından farklı olarak tutunmak için kullanılamaz. Arka bacaklar atlayarak ilerleme yöntemine uyum sağlamış ve bundan dolayı uzundur.
Gece Maymunugillerinin Yayılımı
Gece maymunları Orta- ve Güney Amerika'da yaşar. Panama ve Kolumbiya'dan, Brezilya ve Peru üzerinden Bolivya, Paraguay ve Arjantin'in kuzeyine kadar varan bir coğrafyada yaygındırlar. Çeşitli orman türlerinde bulunurlar; Tropik yağmur ormanları yanında daha kuru ormanlarda da raslanılırlar. Dağlık bölgelerde 3200 Metre yüksekliğe kadar raslanırlar.
 |
| Doğu boz gerdanlı gece maymunu (Aotus trivirgatus) |
Gece maymunları ağaçta yaşar. Ağaçta dört ayak üstünde veya atlayarak ilerlerler. Neredeyse hepsi gece faaldir. Sadece yayılım alanının en güneyinde yaşayan popülasyonlarda belli bir gece-gündüz ritimi yoktur. Geceleri ayışığına muhtaçtırlar; karalık gecelerde daha az faal olurlar.
2 - 5 bireyden oluşan aile grupları içinde yaşarlar. Grup içerisinde anlaşmazlık çok nadir görülür. Birbirlerinden hiçbir zaman 10 Metreden fazla uzaklaşmazlar, ve uyurken de birbirlerine yaslanırlar.
Çok sayıda farklı seslerle anlaşırlar. Kendi bölgelerini savunmak, diğerlerini bir tehlikeye karşı uyarmak veya bulunan bir gıda kaynağını diğerlerine göstermek için ayrı sesleri tespit edilmiştir. En çok dikkati çeken sesleri, geceleri çıkardıkları baykuşa benzer seslerdir. Bu seslerle çiftleşmek için partner aradıkları tahmin edilir. İngilizce adları owl monkeys (=„Baykuş maymunları“) bu seslerinden dolayı verilmiştir.
Gece Maymunugillerinin Beslenmesi
Gece maymunları en fazla meyve ile beslenir. Meyvenin kıt olduğu zamanlarda yaprak, çiçek veya başka bitki bölümleri ile de beslenirler. Bunun yanında uçan böcekleri havadan kaparlar. Beslendikleri av hayvanlarının bazıları çekirgeler, gece kelebekleri, böcekler ve örümceklerdir.
Üreme
Gece maymunlarının üremesi sırf tutsak yaşayan türlerden tanılır, ve bundan dolayı tanılan üremeleri doğada yaşayanlardan farklı olabilir. 130 - 140 günlük bir gebelikten sonra tek bir yavru doğar. Nadir olarak ikiz de doğabilir. Yeni doğan yavru 100 Gram olur ve içgüdüsel annenin karnına tutunur. Birkaç gün içinde yavruya bakma işini baba ele geçirmeye başlar. Baba yavrusunu sürekli kucağında taşır, onunla oynar, kucağında uyutur ve sadece emzirilmesi için anneye verir. İlk haftalarda büyük kardeşleride yavruyu taşır ama fazla ağırlaşmaya başlayınca bu işi babaya burakırlar. 6 hafta sonra ilk kez katı gıdalarla da beslenmeye başlayıp, 7 ay sonra sütü tamamen bırakırlar. Diğer maymun familyalarıyla karşılaştırıldığında bu familyanın yavrularında ilk 6 ay içinde ölüm oranı çok daha azdır. Bunun sebebi ailenin yoğun bakımı olduğu düşünülür. Tutsak yaşayan bireyler 25 yaşına kadar varmakta.
Sınıflandırma
Gece maymunları, Yeni Dünya maymunları (Platyrrhini) içinde yer alır. Bazen Aotidae yerine Nyctipithecidae olarak adlandırıldıkları da olur.
Familyaya ait türlerin sayısı tam olarak açıklığa kavuşmuş değildir. Bazı popülasyonlar dış görünüşleri açısından aynı türe aitmiş gibi görünürken kromozom sayısında farklar olur. Gerdanlarının rengi ile gece maymunları ikiye ayrılır; daha ilkel olan boz gerdanlı gece maymunları Amazonasın kuzeyinde yaşarken, kızıl gerdanlı gece maymunları Amazonasın güneyinde bulunur. Eski sınıflandırmalarda boz- ve kızıl gerdanlı gece maymunları sadece iki ayrı türe ayrılmış, ancak daha yeni araştırmalar ile birbirine benzeyen farklı türler tespit edilmiştir. Aşağıda gösterilen sınıflandırmada boz gerdanlı gece maymunlarının kaynağı Defler & Bueno (2007), kızıl gerdanlı gece maymunlarının kaynağı ise Wilson & Reeder'dir (2005)
- Boz gerdanlı gece maymunları
- Kolumbiya gece maymunu (Aotus lemurinus)
- Panama gece maymunu (Aotus zonalis)
- Hernández Camacho gece maymunu (Aotus jorgehernandezi)
- Gri elli gece maymunu (Aotus griseimembra)
- Brumback gece maymunu (Aotus brumbacki)
- Spix gece maymunu (Aotus vociferans)
- Doğu boz gerdanlı gece maymunu (Aotus trivirgatus)
- Kızıl gerdanlı gece maymunları
- Güney kızıl gerdanlı gece maymunu veya Azara gece maymunu (Aotus azarae)
- And gece maymunu (Aotus miconax)
- Nancy-Ma gece maymunu (Aotus nancymaae)
- Kara kafalı gece maymunu (Aotus nigriceps)
Gece Maymunugiller ile ilgili Kitaplar
- Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie, Springer-Verlag 2003, ISBN 3-540-43645-6
- Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999 ISBN 0-8018-5789-9