Dünya Gümrük Günü, Türkiye’nin 1953 yılında üye olduğu eski adı Gümrük İşbirliği Konseyi olan “Dünya Gümrük Örgütü”‘nün ilk defa toplandığı 26 Ocak 1953 tarihi dikkate alınarak her yıl 26 Ocak tarihinde “Dünya Gümrük Günü” kutlanmaktadır. 179 üyesiyle dünya ticaretinin %98’ini gerçekleştirmekte olan Dünya Gümrük Örgütü her yıl 26 Ocak tarihinde farklı bir tema belirlemekte olup, 2016 yılındaki temasını “Dijital Gümrükler: Gittikçe Artan Katılım” olarak belirlemiştir.
Dünya Gümrük Günü Anlam ve Önemi
Gümrük sözcüğü, Osmanlı döneminden gelen “Lehçe-i Osmaniye” adlı terimler sözlüğünde Rumca kökenli olup ticaret mallarından alınan vergiler olarak karşılık bulmuştur. Ama kelimenin buradan değil de Latince “Commercium” (ticaret anlamına gelir) kelimesinden geldiği ortaya çıkmıştır. İngilizce “Customs”, Fransızca ise “Douane” denilmektedir. Ticaret konusunda devrin en gelişmiş ülkelerinden olan Venedik’te ise İtalyanca “Dogana” adı hem bu verginin adı hem de bu vergiyi toplayan kurumun adı olarak kullanılmıştır.
Dünya Gümrük Günü Ne Zaman Kutlanır?
Dünya Gümrük Günü, Gümrük İşbirliği Konseyi ismiyle kurulan örgütün üye 17 ülke ile ilk toplantısını yaptığı 26 Ocak 1953 tarihinden dolayı her yıl 26 Ocak günü kutlanır. Merkezi Brüksel’de olan konseyin ismi 1994 yılında Dünya Gümrük Örgütü (İngilizce World Customs Organization-WCO, Fransızca ise Organisation Mondiale des Douanes-OMD) değiştirilmiştir. Örgütün resmi dili İngilizce ve Fransızcadır.
Türkiye’nin Gümrüğe Girmesi
Türkiye örgütün kurucu üyeleri arasında olup 29 Ocak 1953 tarih ve 8321 sayılı resmi gazetede yayınlanan anlaşma metni ile dahil olmuştur. Dünya Gümrük Örgütü’nün amacı üye ülkeler ve uluslararası kuruluşlar arasında eşya ticareti ve insan geçişi konusunda mevzuatı en basite indirgeyerek, işbirliği ve eşgüdümü sağlamak için gerekli tedbirleri almaktır. Ülkemizde bu konuda ki çalışmalar Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından yapılmaktadır. Türkiye’den örgüt bünyesinde bir teknik görevli ve bir de teknik ateşe düzeyinde iki kişi çalışmaktadır.
Örgütün Tema Çalışmaları
Dünya Gümrük Örgütünün şu an 179 üyesi mevcuttur. Bu üye ülkeler dünya ticaretinin %98’ini elinde bulundurmaktadır. Gümrük ile ilgili gelişimleri sağlamaya çalışan örgüt, aynı zamanda gümrük suçları ile de mücadele etmektedir. Dünya Gümrük Örgütü her yıl farklı bir tema belirlemektedir. Bu tema doğrultusunda farkındalık yaratmak için dünyada ve ülkemizde lokal boyutta bir çok etkinlik yapılmaktadır. Ticaret kurumları ve yerel yönetimler ziyaret edilmekte, küçük yaşlarda bu kavramı geliştirmek için öğrenciler ziyaret edilip çeşitli hediyeler verilmektedir. 2016 yılında “Dijital Gümrükler: Gittikçe Artan Katılım” teması işlenmiştir. Dünya Gümrük Günü bu yıl 26 Ocak 2017 Perşembe günü kutlanacaktır.
Uluslararası ticaretin geliştirilmesinde ve engellerin kaldırılmasında, günümüze değin önemli görevler üstlenen ve 1 Ekim 1994 tarihinden itibaren de adını “Dünya Gümrük Örgütü” (World Customs Organization-WCD)olarak değiştiren “Gümrük İşbirliği Konseyi“ (Conseil de Cooperatıon Douaniere C.C.D) ilktoplantısını gerçekleştirdiği 26 Ocak 1953 tarihinden esinlenerek, her yıl 26 Ocak gününü, DÜNYA GÜMRÜK GÜNÜ olarak ilan etmiştir.
Gümrük Kavramı, ilk çağlardan itibaren uzun yıllar,mali nitelikli bir vergi türü olarak anlaşılmış ve yorumlanmıştır.Ancak başlangıçta ulaşım imkanları elverişli şehir ve bölgeler arasında yapılanticaret ve mal mübadelesi, milli nitelikli devletlerin kurulmasıyla uluslararası ekonomik ilişkilere dönüşünce, eski anlayış ve yorumlar zaman içinde geçerliliğini yitirmiştir.Özellikle sanayi devriminden sonra gümrük rejimlerinin; ticaretin yönlendirilmesinde, ulusalekonomilerin, uluslararası ticaretten daha fazlapay almasında, ulusal sanayinin gelişmesinde vefaaliyetlerinin teşvik edilmesinde, etkili bir araçolduğu ortaya çıkmış, gümrük vergisi ve kavramıda ekonomik bir içerik kazanmıştır.
Ancak zaman içinde gümrük rejimleri ve formalitelerinin karmaşık yapısının yanı sıra, gittikçeegemen olmaya başlayan himayeci görüşlerin;uluslararası mübadeleyi zorlaştırdığı ve ticaretingelişmesine engel olduğu görülmüştür.Bu durum;1900 lü yılların başından itibaren, gümrük mevzuatı ve formaliteleri konusunda, uluslar arasındabir uzlaşma zorunluluğunu hep gündeme getir-miştir. Nitekim ilk defa 1922 yılında “Milletlerarası Ekonomik Konulara İlişkin Konferans” düzenlenmiş, fakat bu konferansta alınan, yasakların kaldırılması ve formalitelerin basitleştirilmesi kararları ise uygulamaya konulamamıştır.
İkinci Dünya Savaşından sonra tekrar başlatılan bu çalışmalar nihayet 1947 yılında olumlu bir sonuca ulaşmış ilk defa bir uluslararası ticaretkod’u, “Gümrük Tarifeleri ve Ticaret GenelAnlaşması” ( GATT) Cenevre’de imzalanmıştır. Yine aynı yıl, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 13 ülkenin ortak katkılarıyla “Avrupa Gümrük Birliği Çalışma Grubu” oluşturulmuştur. Çalışma grubunun; gümrük formalitelerini incelemek ve bunlar arasında mukayeseler yapmak,uygulanabilir ortak norm’lar tespit etmekle görevlendirdiği Gümrük Komitesi, ortak bir Gümrük Tarife Cetveli ve ortak bir Gümrük Kıymet Tanımı üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırırken, aynı zamanda, bu sorunlarla devamlı meşgul olacak, çözüm önerileri geliştirecek daimi bir “Gümrük Konseyi” oluşturulması düşüncesi de pekişmeye başlamıştır. Nitekim 15 Aralık 1950 tarihinde, Belçika’nın başkenti Brüksel’de imzaya açılan 3 önemli uluslararası sözleşmelerden biri de “Gümrük İşbirliği Konseyinin Kuruluşuna İlişkin Sözleşme” olmuştur. Sözleşmeyi ilk imzalayan 17 ülkeye daha sonra diğer ülkelerde katılmış, 1953 yılında da Türkiye, Gümrük İşbirliği Konseyi Kurulmasına İlişkin Sözleşmeyi resmen onaylamıştır.
1994 yılından itibaren “Dünya Gümrük Örgütü” adıyla anılan ve halen 168 ülkenin üye olduğu bu uluslararası kuruluşun, resmi çalışma dili İngilizceve Fransızca olup çalışma merkezi de Belçika’nın Brüksel şehridir. Kısaca özetlemek gerekirse, tamamen teknik bir kuruluş olan örgüt; kuruluşundan günümüze değin, gümrük mevzuatının basitleştirilmesi, ahenkleştirilmesi, ülkeler arasında, uygulanabilir ortaknorm’lar tespit edilmesine yönelik yaptığı çalışmalarıyla, uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasın OLAYLARA BAKIŞOĞUZ ANTER( Gümrük ve Tekel Bakanlığı E. Müsteşar Yrd.) Dünya Gümrük Günü ve geliştirilmesinde, oldukça başarılı olmuş, önemli katkı sağlamıştır. Bir Genel Sekreter tarafından yönetilen Dünya Gümrük Örgütü; faaliyetlerini; Gümrük Tekniği,Nomanklatör ve Eşya Tasnifi, Gümrük Kıymeti Tespit ve Eğitimi, gibi 3 önemli konuda oluşturduğu Daimi Teknik Komiteler aracılığı ile yürütmektedir. Daimi Teknik Komitelerin hazırlayıp üye ülkeler tarafından onaylanan pek çok uluslararası sözleşmeler arasında; her bir eki birçok gümrük işlemini konu alan ve 31 ekten oluşan KYATO SÖZLEŞMESİ, malların geçici kabulü ile ilgili ATAKARNELERİ SÖZLEŞMESİ, EŞYA TASNİFİ ve GÜMRÜK KIYMETİ ile ilgili sözleşmeler önemli çalışmalar olarak gösterilebilir.