gerçeküstücülük

 

gerçeküstücülük

Gerçeküstücülük ya da sürrealizm, Avrupa'da birinci ve ikinci dünya savaşları arasında gelişmiştir. Temelini, akılcılığı yadsıyan ve karşı-sanat için çalışan ilk dadaistlerin eserlerinden alır. 1924'te "Manifeste du Surrealisme"i (Sürrealizm Manifestosu) hazırlayan şair Andre Breton'a göre gerçeküstücülük, bilinç ile bilinç dışını birleştiren bir yoldur. Gerçeküstücülük akımı, gerçek dışı anlamında değil aksine gerçeğin insandaki iz düşümü şeklinde bir yaklaşımdır.

Sigmund Freud'un teorilerinden etkilenen Andre Breton için, bilinçdışılık düş gücünün temel kaynağı, deha ise bu bilinçdışı dünyasına girebilme yeteneğiydi.

Breton’un yanı sıra Louis Aragon, Benjamen Peret, otomatik yazı yöntemleri üzerinde deneyler yaptılar. Kendi söylemleriyle, "gerçeküstü dünyanın düşsel, cinsel, sapkın imgelerini geliştirmeye" başladılar.

Gerçeküstücülük, yöntemli bir araştırma ile deneyi ön planda tutuyor, insanın kendi kendisini irdeleyip çözümlemesinde sanatın yol gösterici bir araç olduğunu vurguluyordu.

1925'ten sonra gerçeküstücüler dağılmaya, başka akımlara yönelmeye başladı. Ancak bu akım, resimden, sinemaya, tiyatroya kadar birçok sanat dalını derinden etkiledi. Andre Breton’un yanı sıra P. J. Jouve, Pierre Reverdy, Robert Desnos, Louis Aragon, Paul Eluard, Antonin Arnaud, Raymond Queneau, Philippe Soupault, Arthur Cravan, Rene Char, Federico Garcia Lorca, Salvador Dali, Rene Magritte gerçeküstücülük akımının önemli isimleridir.

Londra'daki Salvador Dali sergisi, 2005.
Londra'daki Salvador Dali sergisi, 2005.

Gerçeküstü fotoğraf çift Achraf Baznani
Gerçeküstü fotoğraf çift Achraf Baznani

{tocify} $title={İçindekiler}

Teknikler

Gerçeküstücü sanat, bunun altında şiir, düz yazı ve resim, üretim aşamasında birçok özgün teknik ve oyun kullanmaktadır. Bunlardan birçoğu özgür hayalgücünü arttırmak ve bilincin etkisini azaltmak üzerine kuruludur. Bilinçdışı üretim gerçeküstücülükte merkezdedir.

Özdevim

Otomatizm olarak da bilinen bu teknik, gerçeküstücülüğün en önemli tekniklerinden biridir. Önemli örnekleri şunlardır;

Kendiliğinden çizim ve resim

Kendiliğinden çizimin amacı bilinçaltını ortaya çıkarmaktır. El çizim yapılan ortam üzerinde rastgele hareketler yapar. Şans eseri ve/veya hatalar ile bilinçaltı ortaya çıkarılmaya çalışılır.

İlk örneklerini André Masson üretmiştir. Ünlü uygulayıcıları Joan Miro, Salvador Dali, Jean Arp ve Andre Breton'dur. Daha sonraları ressamlar bunu resimlerinde de uygulamışlardır. Elektronik ortamlarda da örnekleri bulunur. Pablo Picasso'da, eskiz ve litografi çalışmalarında bu tarz denemelerde bulunmak istediğini belirtmiştir.

Diğer yandan bu tür çalışmalar ana akım gerçeküstücülük tarafından eleştirilmiştir de. Çizimin doğası ve yapılan hatalardan dolayı hiçbir zaman bilinçdışında kalınamayacağı ileri sürülmüştür; "Masson'a göre kendiliğinden görseller iki farklı aşama içerir, bilinç ve bilinçsiz."

Kendiliğinden yazın

Kendiliğinden yazın, bilinçli bir süreçten geçmeyen yazma tekniğinin ürünüdür. Bu teknikte yazan kişi yazıya bilinciyle müdahale etmez, akıcı bir şekilde yazar. Daha sonra da yazısı üzerinde düzeltmeler, eklemeler yapmaz. Bazı durumlarda ise yazan kişi trans halindedir.

Kendiliğinden şiir

En eski gerçeküstücü tekniktir. Dadaist kökleri bulunur.

surrealism

Kaligram

Guillaume Apollinaire tarafından geliştirilmiştir. Kendiliğinden şiire benzer. Şiirde kelimeler ve harfler bir şekli tamamlar, bu şekil şiirin konusuyla ilgili olur.

Dekalkomani

Max Ernst uygulayıcılarındandır. Tuvale kalın bir boya tabakası sürüldükten sonra boya hala kurumamış iken, üstü folyo türü malzemeyle kaplanır. Malzeme kaldırıldıktan sonra, tuvalde kalan kısım resmin iskeletini oluşturur.

Grataj

Max Ernst ve Joan Miró'nun uyguladıkları bu teknik, tuvalden kurumuş boyanın kazınmasıyla yapılır.

İstemsiz heykelcilik

Farkında olmadan, bilinçsizce cisimlerin formlarını değiştirmektir.

Bu cisimler ataş, kâğıt parçası gibi sıradan şeyler de olabilirler.

Diğerleri

  • Kolaj
  • Kesip biçme
  • Yansılama
  • Üst Özdevim

TDK sözlük anlamı nedir?

gerçeküstücülük, -ğü

isim

Aklın, geleneklerin, alışkanlıkların denetiminden uzak bilinçaltı gerçeklerini yansıtan yani bilinen gerçekle bağını kesip kendince bir gerçek yaratmak amacını güden edebiyat ve sanat akımı, sürrealizm:

      "Gerçeküstücülük, kendini sürekli olarak irdeleyen ve oluşturan bilincin bir serüveni olarak da görülebilir." - Selâhattin Hilav

Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü - 1981

Türkçe: sürrealizm, İngilizce: surrealism, Fransızca: surréalisme, Almanca: Surrealismus

Sinema Çeşitli sanat dallarındaki gerçeküstücülüğün öncü sinema, soyut filmdeki yansısı. Özellikle 1927'ye doğru Fransa'da sinemaya uygulanmağa başlanan gerçeküstücülük, nesneleri, bilinçaltı dünyasının bir belirtisi olarak gerçekdışı, acayip, çarpıcı görünüşlerle ortaya koymağa çabalar.

Tiyatro Terimleri Sözlüğü - 1966

bk. Sürrealizm.

Yazın Terimleri Sözlüğü - 1974

Fransızca: surréalisme

1924 yılında, Fransa'da Andre Breton ve arkadaşlarınca başlatılan ve duyguların, düşüncelerin us denetimiyle dizginlenmeden, her türlü sanat ve töre kaygısından uzak bir biçimde, sonsuz bir özgürlük ve kendiliğindenlik içinde dile getirilmesini öneren, Fransa dışında da türlü savunucular ve izleyiciler bulan yazın ve sanat akımı.

Güzel Sanatlar Terimleri Sözlüğü - 1968

Fransızca: surréalisme, Almanca: Surealismus

(Resim) Doğanın bilinen görüntüsünü değil, bilinçaltına ve düşlere değgin bir dünyayı canlandırmak isteyen, 1924 yılında Andre Breton'un ortaya attığı sanat görüşü.

Hemşirelik Terimleri Sözlüğü - 2015

İngilizce: surrealism

Aklın, geleneklerin ve alışkanlıkların denetiminden uzak, bilinçaltı gerçeklerini yansıtan, insanın bilinen gerçekle bağını kesip kendince bir gerçek yaratmasını amaçlayan, edebiyat ve sanatın yol gösterici bir araç olarak kullanıldığı, 20. yüzyılın en önemli düşünce hareketi biri, ##(sürrealizm)##.

Yorum Gönder

Daha yeni Daha eski