Vatoz, Rajiformes takımına özgü balıkların ortak adıdır.
Vatozlar, köpek balıkları ile birlikte bir kıkırdaklı balık olarak sınıflandırılır. Vatozların diğer balıklardan en önemli farkları arasında iyice yassı olan gövdeleri, çok uzun ve ince olan kuyrukları ve biçimi kelebek kanadını andıran büyük yüzgeçleri sayılabilir. Vatozların gözleri yassı gövdelerinin üzerinde, ağızları ve solungaçları ise gövdelerinin altında yer alır. Gözlerinin arkasında bulunan özel gelişmiş delikler sayesinde nefes alırlar. Su o deliklerden girer ve vücudun altında bulunan solungaçlardan çıkar.
Her bir vatozun ayrı avlanma yöntemleri vardır.
Vatozlar solucanlar, istiridye ve karides gibi dipte yaşayan canlıları yer. Tatlı su vatozları da bölgesel olarak değişmekle birlikte genellikle böcekleri yer.
Missouri, St. Louis’deki Washington Üniversitesi’nden bir biyolog olan Kyle Newton göre, bu yaratıklar suda hareket ettikçe bir biyoelektrik alan veya bir tür elektriksel imza oluşturuyorlar. Vatozlar, ampullae of Lorenzini adı verilen özel bir duyu organları ağı kullanarak çevrelerindeki hayvanların biyoelektrik alanlarını tespit edebilmektedir.Bu duyu organları, vatozun ağzının yakınında bulunan ve hayvanın derisinde küçük kara delikler gibi görünen küçük, sıvı dolu elektrik reseptörleri. Tüm köpekbalıkları, akciğer balığı ve mersin balığı da dahil olmak üzere birkaç başka balık türünün de Lorenzini Ampulleri’ne(bahsedilen organın) sahip olduğu bildirilmiştir.
Vatozlar çoğu zaman yuvarlak, düz azı dişlerine sahiptir ancak çiftleşme mevsimi boyunca erkek vatozların dişleri, köpekbalığı dişleri kadar sivri (veya büyük) olmasa da sivri uçlu hale gelir. Vatozlar oldukça kaygan olduğundan, erkek vatoz üreme sırasında kendisini bir eşe sabitlemek için daha keskin dişlerini kullanır. Dişilerde genellikle çiftleşmeden kaynaklanan izler kalır. Çiftleşme mevsimi birkaç ay sürer (bu süre vatoz türüne bağlıdır).
Dişi vatozların genellikle 6 ay ile 2 yıl arasında değişen uzun gebelik sürelerine sahiptir. Yılda bir kez iki ila altı yavru doğumu yapma eğilimindedirler.
Bilim dünyasınca çevrelerindeki hayvanların biyoelektrik alanlarını algılamanın yanı sıra, vatozların ve diğer elasmobranların Dünya’nın manyetik alanının kutupluluğunu algılama yeteneğine sahip olduklarına inanılıyor. Bu kabiliyete manyetoresepsiyon denir.
Aslında bu alanda en ünlü canlı Somon balığıdır. Somon gibi göçmen balıkların hücrelerinde gömülü demir kristalleri veya diğer manyetik metallere sahip olduğunu ve bu materyallerin onların doğdukları akarsulara gitmelerine yardımcı olduğu düşünüyor. Ancak araştırmacılar, vatozlarda ve diğer elasmobranch’larda benzer kristal yapıları henüz bulamadılar.
Bazı vatozlar deniz tabanında gizlenip avları olan küçük balıkları ve kabukluları avlar. Bu vatozlar ise ya renkleri ile kumda saklanır ya da kendilerini kuma gömerler. Bir kısmı ise denizde yüzüp karşılarına çıkan balık ve planktonları koca ağızlarından içeri alırlar. Bu vatozların renkleri genelde mavi ya da gri olur.
Vatozların uzun kuyrukları ise sadece savunma amacı ile kullanılır. Vatozların kuyruklarında sert ve çok keskin bir diken vardır. Manta vatozu hariç bütün vatozlar bu dikene sahiptir. Bu diken zehirlidir. Tehdit altında hissetmedikçe bu dikeni kullanmazlar. Bazı vatozlar diken dışında elektrik üretme yeteneğine de sahiptirler. Bu elektrik vücutlarındaki özel bir organdan sağlanır ve ölümcül tehlikelere yol açar. Vatozların yumurta keselerine biçimleri nedeni ile "denizkızının çantası" denilir.
Bilimsel sınıflandırması
- Âlem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf: Chondrichthyes
- İnfra sınıf: Euselachii
- Üst takım: Rajiformes
vatoz kelimesi hakkında bilgi nedir TDK sözlük anlamı ve açıklaması ne?
isim, Rumca
Köpek balıklarından, sırtında büyük dikenleri olan, kuma gömülü olarak yaşayan bir balık (Raja clavata):
"Sahilin üç metre gerisinde vatoz ölüleri, iri iri şeytanminareleri..." - Orhan Veli Kanık
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
İngilizce: thornback ray, Fransızca: raie bouclée, Almanca: Nagelroche
(Raja clavata) Köpek-balıkları (Selachii)takımının öz-kedi-balığıgiller (Rajidae) familyasından bir balık türü. Erkek 70, dişi 120 cm uzunluğundadır. Sırtında büyük dikenler vardır. Kuma gömülüdür. Avrupa kıyılarında yaşar.
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: thornback ray, Fransızca: raie bouclée, Almanca: Nagelroche, Latin: Raja clavata
Köpek balıkları (Selachii) takımının, öz kedi balığıgiller (Rajidae) familyasından, erkeği 70 cm kadar, dişisi 120 cm kadar uzunlukta, sırtında büyük dikenleri bulunan, kuma gömülebilen, Avrupa kıyılarında yaşayan bir tür.
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
Latin: Raja clavata
Vatoz balıkları (Rajiformes) takımının, vatoz balığıgiller (Rajidae) familyasından, erkeği 70 cm kadar, dişisi 120 cm kadar uzunlukta olabilen, sırtında büyük dikenleri bulunan, kuma gömülebilen, ülkemiz denizlerinde ve Avrupa kıyılarında yaşayan bir tür.
Kelime Kökeni
Yeni Yunanca vátos βάτος "1. dikenli çalı, böğürtlen, 2. köpekbalığına benzeyen ve kuyruğunda dikenleri bulunan yassı balık, raja batis" sözcüğünden alıntıdır. Yunanca sözcük Eski Yunanca bátos βάτος "dikenli çalı, böğürtlen" sözcüğünden evrilmiştir.
Tarihte En Eski Kaynak
"köpekbalığına benzeyen ve kuyruğunda dikenleri bulunan yassı balık, raja batis" [ Ahmet Vefik Paşa, Lugat-ı Osmani (1876) ]