Stoacılık ya da Stoa Okulu, kurucusu Kıbrıslı Zenon olan, Megara okulunun bir kolu olan felsefe okulu.
Helenistik felsefenin en önemli akımlarındandır. Zenon, okulunu MÖ 3. yüzyılda Atina'da bir resim galerisinde (Stoa Poikile) kurmuştur.
Stoacılar için insanın temel amacı mutluluktur. Mutluluğa ulaşmak içinse doğaya uygun yaşamak gerekir. Dolayısıyla doğaya uygun yaşamayı felsefi olarak benimsemişler ve dünya vatandaşlığını savunmuşlardır. "Mutluluk, dış koşullara bağlı olmamalıdır" önermesini dile getirmişlerdir. Öğretilerine göre, sosyal varlık olarak insanlar için mutluluğa giden yol şunlarda bulunur: Hayatta sana verileni kabul etmek, zevk arzumuz veya acı korkumuz tarafından kontrol edilmemize izin vermemek, etrafımızdaki dünyayı anlamak için aklımızı kullanmak ve tabiatın planındaki kendimize düşen görevi yapmak ve beraber çalışıp başkalarına karşı dürüst ve adil olmak.
Diogenes Laertios şöyle demiştir: “Stoalılar mantık eğitiminin zorunlu olduğunu ileri sürerler. Çünkü mantık diğer erdemleri tek tek içine alan bir erdemdir. Mantık bilmeyen bir insan yanlış çıkarımlardan kaçınamaz. Mantık, bilge bir insana doğruyu yanlıştan ayırt etme özelliği kazandırır.”
{tocify} $title={İçindekiler}
İsim
Kökeni
Stoacılık ilk başta kurucusu Kıbrıslı Zenon'dan dolayı 'Zenonizm' olarak tanındı. Ama bir süre sonra bu isim kullanılmaktan vazgeçildi,muhtemelen bunun nedeni Stoacıların kendi kurucularını tam anlamıyla bir bilge olarak görmemeleri ve felsefelerinin bir Kişi kültüne dönüşmesi riskinden kaçınmak istemeleriydi.
Stoacılık ismini Stoa Poikile (Grekçe'de:ἡ ποικίλη στοά)adlı galeriden alır. Burası Atina'daki Agora'nın kuzeyinde kalan ve üzerinde mitolojiden ve tarihteki savaşlardan sahnelerle süslenmiş bir Stoa'dır. Burada Zenon ve takipçileri toplanıp fikirlerini tartışmışlardı. Bu yüzden bazen Stoacılık yerine ''Stoa'' veya ''Sundurma Felsefesi '' ifadeleri de kullanılır.
Günümüzdeki Kullanımı
Günümüzde stoacı ifadesi sıklıkla acıya,mutluluğa, kedere ve yasa kayıtsız olan kişiler için kullanılır. ''Duygularını bastıran veya sabırla dayanan '' şeklindeki bu modern kullanım ilk olarak 1579'da bir isim olarak ve 1596'da bir sıfat olarak kullanıldı.
Bununla birlikte, günümüzde en yaygın psikoterapi tekniklerinden biri olan BDT'nin atası olarak kabul edilen REBT'in kurucusu Albert Ellis, REBT'i oluştururken Stoacılık eserlerinden yararlandığını söylemiştir.
 |
| Atina'da bulunan restore edilmiş Attalos Stoası. |
Temel İlkeleri
Stoacılar mantık, Monistik Fizik, ve Natüralizm kökenli etik ideallerinden faydalanarak dünyayı bir bütün olarak açıklamaya çalışmışlardır. Bu üçü içinden etiği insan bilgeliğinin ana odağı olarak belirledikleri halde mantık teorileri daha sonra gelecek olan felsefecilerin daha çok ilgisini çekmiştir.
Stoacılık insana zarar verici duyguların üstesinden gelebilmek için irade ve metanetin geliştirilmesini öğretmeye odaklanır;bu görüşe göre Logos'u anlayabilmek için olaylara tarafsız ve şeffaf bir şekilde bakmak gerekir.Stoacılık temel olarak kişinin etik ve ahlak olarak iyiliğiyle ilgilenir.''Erdem doğaya uygun yaşamaktır.''Bu ilke kişiler arası ilişkilerde de uygulanmalı,''öfke,kin ve kıskançlıktan uzak olunmalı'' ve köleler bile eşit olarak kabul edilmelidir. Çünkü doğası gereği tüm insanlar farksızdır.
Stoacıların Erdemleri
- Bilgelik
- Adalet
- Yiğitlik
- Ölçülülük
- Dürüstlük
İnsanın üstünlüğü
Stoacılar tüm evrenin kutsal bir otorite tarafından yönetildiğini düşünür. Bu otorite bir külli iradeye sahiptir ve bu iradesini de insanlara yüklemiştir. Bu yüzden tüm canlılar normal iken, bir akla sahip olan insan, tanrısal bir yaratıktır. Hayvanlar içgüdüleri ile hayatta kalmaya çalışırken insan aklı sayesinde kendini gerçekleştirmeye ve geliştirmeye çalışır. Yine insan aklı sayesinde doğru ile yanlışı ayırt eder.
Evreni yöneten bu kutsal iradenin tüm insanlara aynı aklı verdiği düşünülür; dolayısıyla tüm insanların eşit olduğu görüşü hakimdir. Stoacılar bu yüzden köleliğe karşı çıkar. Bu bakımdan, köleliği doğal ve kaçınılmaz gören Aristotelesçi düşünceyle ters düşerler.
Erken dönem Stoacılık
İlk dönem Stoacılar arasında okulun kurucusu Kıbrıslı Zenon, Khrysippos, Kleanthes, Tarsuslu Zeno, Tarsuslu Antipater sayılabilir.
Kıbrıslı Zenon'un kiniklerin etkisinde kaldığı ve ilk yapıtlarında özellikle bu etkinin belirgin olduğu görülür. Stoacılık da bu yönde bir gelişim gösterecektir, ancak daha sonra bu düşüncelerinde farklılaşma olur; özellikle kiniklerin ahlak öğretilerinde değişiklikler meydana getirir. Ona göre gerçek ahlak her tür uygarlık değerinin reddedilmesiyle değil de yüksek ve tam bir doğallığa ulaşarak gerçekleştirilebilir.
Kinizmden etkilenmiştir ama birebir örtüşmeleri söz konusu değildir. Her iki eğilimin ortak noktası insanın bağımsızlığı ya da özgürlüğünün kesin bir ilke olarak benimsenmiş olmasıdır. Hem kuramsal olarak temellendirilmesi hem de insan ile uyumlu kılınması doğaya uygun yaşamak fikriyle biçimlendirilmiştir. Bu yönde Stoacılar panteist bir dünya görüşü oluşturmuşlardır.
 |
| Tarihsel filozofların büstleriyle Attalos Stoası. (Fotoğraf: Massimo Pigliucci). |
Orta dönem Stoacılık
Zenon'dan bir yüzyıl sonra bir tür uzlaşma felsefesi olarak şekillenen, erken Stoacılığın katı ahlaki tutumunu yumuşatan, Platon ve Aristoteles ile öğretisini geliştiren bir eğilim göstermiştir. Panaetius ile Paseidonios bu akımın öncü isimleridir. Panaetius Stoacılığa rasyonalist yönde, öğrencisi Paseidonios ise empirist bir yönde değişikliklerle etki etmiştir.
Geç dönem (İmparatorluk Dönemi) Stoacılık
Geç dönem düşünürleri arasında Genç Cato, Genç Seneca, Marcus Aurelius, Epiktetos, Gaius Musonius Rufus sayılır. Bu düşünürler, Stoacılığın Mantık ve Fizik bölümü ile değil, daha çok Etik bölümüyle ilgilenmişlerdir. Aynı zamanda bu yaklaşım, Hristiyanlığın da temelini oluşturur.
Ayrıca bakınız
TDK sözlük anlamı nedir?
stoacılık, -ğı
isim, felsefe
Aklın egemenliğini, doğaya uygun yaşamayı, ruhun duyumsamazlığı ve dünya yurttaşlığı ülküsünü amaç edinen Kıbrıslı Zenon'un kurduğu, öğretiye ilişkin derslerin stoa denilen direkli galeride verildiği öğreti, revakiye.
Felsefe Terimleri Sözlüğü - 1975
Türkçe: revakiye, İngilizce: stoicism, Fransızca: stoicisme, Almanca: Stoizismus
Usun egemenliğini, doğaya uygun yaşamayı, ruhun -> sarsılmazlığını -> duyumsamazlığı ve dünya yurttaşlığı ülküsünü erek olarak koyan, Kıbrıslı Zenon'un (İ.Ö. 4. yüzyıl) kurduğu felsefe okulu. // Zenon, okulunu Atina'da stoa Poikile'de (= resimlerle süslü, direkli bir galeri) açtığından (stoa,Yunancada direkli galeri demektir),okul bu adı almıştır.