iyi

 

İyi kavramı, çoğunlukla olası eylemler arasında bir seçim yapılması durumunda tercih edilmesi gereken davranışı ifade eder. İyilik genellikle kötülüğün (şerin) tersi olarak kabul edilir ve ahlak, etik, din ve felsefe konuları tarafından incelenir ve ayrı şekillerde tanımlanır.

Din açısından iyi kavramı çoğu zaman sevap kavramı ile parallelik gösterirken, ahlak felsefesi ya da etik olarak ise belli bir durumdaki olasılıkların en faydalısının uygulanması olarak algılanır.

Karl Marx’a göre iyi, hem çok sade hem de açıktır: İnsanlar sağlıklı beslenmeli, temiz suya ulaşmalı, şairane konaklamalı, tiyatroya gitmeli, kitap okumalı, seyahat etmeli, aşık olmalı, sevmeli, çitleri, duvarları ve alanları yıkmalı, dayanışmalı, yeni olana doğru açılmalı ve kendini gerçekleştirmelidir.

Richard J. Berstein ise tekil insana, yani daha çok tek tek insanlara bakıyor: İyilik, ötekinden karşılık bulmanın olanak dahilinde olduğu sevinçli bir istemdir. Ayrıca umutlu bir kapıdır, sağlıklı bir süreci, insani bir açılımı ve derinleşmeyi örgütler. Karşısındakini saygı ile olumlu anlamda etkileyen, alkışı ve övgüyü hak eden onurlu bir duruştur.

Kant, istemi belirten iki kavram ile insanın sorumluluğunu açıyor: Willkür ve will. Her iki durumda da insan iradi olarak seçimde bulunur, willkür iyiliğe ve kötülüğe dair bir yönelimi ifade eder, ancak willkür arzulananın, will ise yasanın seçimidir. Will, pratik akla yasasını veren ve iyi eylemin dayanağı olan istemeyi anlatır. Kant’a göre will, eylemin ve amaçların gerçekleşmesi ile ilgiliyken, willkür eylemle çok da ilişkisi olmayan (yahut olmak zorunda olmayan) bir arzulama kapasitesidir. Bu durumda willkür "alternatifler arasından seçme kapasitesi", will ise "pratik aklın yasaları sayesinde gerçekleşen bir tutum alma kapasitesi"dir.

iyi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?

1. sıfat İstenilen, beğenilen nitelikleri taşıyan, beğenilecek biçimde olan, kötü karşıtı:

      "Bir aralık iyi fal bildiğimi haremde duyurdum." - Falih Rıfkı Atay

2. sıfat Bol, çok, aşırı:

      İyi yağmur yağdı.

3. sıfat Uğurlu, hayırlı, iyilik getiren:

      İyi haber.

4. sıfat Esen, sağlıklı:

      "İyi ve sıhhatli olduğumu bildirebilirsiniz." - Necip Fazıl Kısakürek

5. sıfat Yerinde, uygun:

      İyi bir cevap.

6. sıfat Doğru olan:

      İyisi bu işe karışmamaktır.

7. sıfat Yeterli, yetecek miktarda olan:

      Bu yün, hırka için iyidir.

8. isim Öğrencinin değerlendirilmesinde kullanılan orta ile pekiyi arasındaki not.

9. zarf İstenilen, beğenilen, yerinde, yararlı, uygun bir biçimde:

      "Bunun çocukları iyi çıktıkları için ölünceye kadar babalarına bakmışlar." - Memduh Şevket Esendal

Kelime Kökeni

Eski Türkçe edgü sözcüğünden evrilmiştir. Eski Türkçe sözcük Eski Türkçe ed- sözcüğünden türetilmiştir.

Tarihte En Eski Kaynak

edgü "iyilik (isim), iyi (sıfat)" [ Orhun Yazıtları (735) : özüŋ edgü körteçi seŋ ebiŋe kirteçi [sen iyilik göreceksin evine gireceksin] ]

eygü [ Ebu Hayyan, Kitabü-l İdrak (1312) ]

éyü [ Dede Korkut Kitabı (1400 yılından önce) : Begil gördü, χatun kişinüñ aklı kelecisi eyüdür. ]

vulg. éyi [ Meninski, Thesaurus (1680) ]