Profesör (kısaca Prof.), en yüksek düzeydeki akademik rütbe ve akademik unvana sahip kişilere verilen unvandır. Bilimler akademisi, üniversite, okul ve diğer yükseköğretim kurumlarında çalışır. Profesörler üniversite dersi ve seminer'ler, bilimsel araştırmalar'lar yapabilir. Bazı ülke ve kurumlarda "profesör" kelimesi üye profesör, yardımcı doçent ve doktora gibi unvanlarda da kullanılmaktadır.
Sözcük, "bir sanat ya da bilim dalında en yüksek düzeyde uzman" anlamına gelen Latince professor'ün karşılığı olarak Türkçeye girmiştir. Uzun yazım biçimi "profesör" bir unvan olarak ilk kez 1706 yılında, kısa yazım biçimi "prof." ise 1838 yılında kullanılmaya başlanmıştır.
Pek çok ülkede aynı adla anılan Profesör unvanı İngiltere'deki 'Chair' ve 'Reader' unvanlarına denk düşmektedir. Kürsüsüz Profesör gibi bir unvan da kullanılmakla birlikte, bunun İngiliz akademik unvanlar sıralamasındaki 'Reader'a karşılık geldiği söylenebilir.
Günümüzde bilimsel yetkinliği ifade etmeden ziyade, bir akademik unvan olarak kullanılmaktadır.
 |
| Bir profesör, üniversitede ders anlatırken |
{tocify} $title={İçindekiler}
Profesör Unvanının Kullanımı
Profesör unvanının kullanımı ve şartları ülkeden ülkeye farklılık göstermektedir.
Amerika Birleşik Devletleri
ABD'de "profesör" kelimesi aynı zamanda doçent ve yardımcı doçent gibi alt kademede yer alan öğretim üyelerini kapsar şekilde kullanılmaktadır. ABD'de PhD unvanına sahip olup 4 yıl süreyle kolej veya üniversitelerde ders veren öğretim üyelerine profesör unvanı verilmekte olduğundan, bu ülkede profesör unvanına sahip kişi oranı yüksektir. Amerika Birleşik Devletlerinde profesör unvanı edinmek görev süresi ve iş güvencesi ile ilgilidir.
Türkiye
Türkiye'de üniversitelerde Profesörlüğe yükseltilerek atamada Doçentlik unvanını aldıktan sonra en az beş yıl süreyle, açık bulunan profesörlük kadrosu ile ilgili bilim alanında çalışmış olmak ve Doçentlik unvanını aldıktan sonra, ilgili bilim alanında özgün yayınlar veya çalışmalar yapmış olmak, gerekir.
Profesörlük kadrosuna başvuran adayların durumlarını ve bilimsel niteliklerini tespit etmek için üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunca en az üçü başka üniversitelerden veya yüksek teknoloji enstitülerinden olmak üzere ilan edilen kadronun bilim alanıyla ilgili beş profesör seçilir. Bu profesörler her aday için ayrı ayrı olmak üzere birer rapor yazarlar ve kadroya atanacak birden fazla aday varsa tercihlerini bildirirler. Üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü yönetim kurulunun bu raporları göz önünde tutarak alacağı karar üzerine, rektör atamayı yapar.
Türkiye'de 2022 yılı itibarıyla, 32.185 Profesör görev yapmaktadır.
Fransa
Fransa'da profesör unvanının kullanımı her derecedeki eğitim kurumunda eğitim veren kişi şeklindedir. Bu nedenle "Üniversite Profesörleri / Professeur des universités" ayrı bir terim olarak kullanılmaktadır. Üniversitelerde "profesör unvanının alınması, üniversite pozisyonu ve atama yapılmasıyla ilgilidir. Üniversite profesör atamaları Cumhurbaşkanı tarafından yapılmaktadır. Bu pozisyonlara başvurmak için profesörlüğe takdim tezinin yazılması, savunulması ve bu işlemin Ulusal Üniversiteler Konseyi tarafından onaylanmış olması gereklidir.
Ordinaryüs Profesör
Ordinaryüs Profesör en az beş yıl profesörlük yapmış, bilimsel çalışmalarıyla kendini tanıtmış öğretim üyeleri arasından seçilerek bir kürsünün yönetimiyle görevlendirilen kimselere verilen unvandır.
Emeritus Profesör
Emeritus Profesör, çeşitli nedenlerle emekli olan, ancak akademik çalışmalarını sürdüren kişilere verilen "onursal profesör" anlamında bir unvandır.
profesör ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
Fransızca professeur
1. isim Yükseköğretim kuruluşlarında en üst aşamada olan öğretim üyesi:
"Aramızda bir profesör, bir de doçent vardı, hepimiz çoktan pusulayı şaşırmıştık." - Bedri Rahmi Eyüboğlu
2. isim Yükseköğretim kuruluşlarında en üst aşamada olan unvan.
3. isim, mecaz Bir işi en iyi bilen veya yapan kimse.
Eğitim Terimleri Sözlüğü - 1974
İngilizce: professor, Fransızca: professeur
Üniversitede ve yüksek okullarda doçentten bir aşama üstün olup belli hak, görev ve sorumlulukları bulunan öğretim üyesi.
Kelime Kökeni
Fransızca professeur "üniversite öğretmeni" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Latince professor "1. bir mezhep veya meslek sahibi olan, 2. üniversitede "meslekten" öğretim görevlisi" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Latince profiteri, profess- "bir şey veya bir kişi lehine tanıklık etmek, mezhep veya meslek sahibi olmak" fiilinden +or sonekiyle türetilmiştir. Latince fiil Latince fateri, fass- "konuşmak, tanıklık etmek" fiilinden pro+1 önekiyle türetilmiştir. Latince fiil Latince fari, fat- "söylemek" fiilinden türetilmiştir. Daha fazla bilgi için fabl maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak
[ Recaizade Ekrem, Araba Sevdası (1887) ]