İkileme, cümledeki anlamı pekiştirmek, güçlendirmek ve daha çekici hale getirmek için aynı veya farklı kelimelerin yan yana getirilmesiyle oluşturulmuş sözcük grubu. İkilemelerin belirli görevleri ve oluşum şekilleri vardır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Oluşum Şekilleri
| İkileme Örnekleri | Oluşum Şekli |
|---|---|
| güle güle, ağır ağır, tıkır tıkır, yavaş yavaş | Aynı iki sözcüğün tekrarı |
| doğru dürüst, yalan yanlış, sağ salim, eş dost | Yakın anlamlı kelimelerin kullanılması |
| aşağı yukarı, ileri geri, iyi kötü, az çok | Karşıt anlamlı sözcüklerin kullanılması |
| kılık kıyafet, akıllı uslu, ses seda | Eş anlamlı kelimelerin kullanılması |
| eğri büğrü, hayal meyal, ufak tefek, cümbür cemaat | Biri anlamlı biri anlamsız kelimenin kullanıması |
| abur cubur, ıvır zıvır, yalap şalap, mırın kırın | İki anlamsız kelimenin kullanılması |
| fokur fokur, şırıl şırıl, vız vız, horul horul, tıkır tıkır | Yansıma sözcüklerin kullanılması |
| para mara, şaka maka, ev mev, ders mers | İkinci kelimenin başına -m eklenmesi |
Kullanımı
Arasına hiçbir noktalama işareti konulmaz ve ayrı yazılır.
| Yanlış kullanım ❌ | Doğru kullanım ✔️ |
|---|---|
| iyikötü | iyi kötü |
| iyi, kötü | iyi kötü |
ikileme ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim İkilemek işi.
2. isim, dil bilgisi Anlamı güçlendirmek için aynı kelimenin tekrarlanması, anlamları birbirine yakın, karşıt olan veya sesleri birbirini andıran kelimelerin yan yana kullanılması: Yavaş yavaş, irili ufaklı, aşağı yukarı gibi.
Kılıçoyunu Terimleri Sözlüğü - 1970
İngilizce: Double (disengagement), Fransızca: Doublement
Karşı yarışmacının döner çelgi alma eğiliminde olduğunu sezerek çift sıyırma yapma.
Bilişim Terimleri Sözlüğü - 1981
Türkçe: duplikasyon, İngilizce: duplication, Fransızca: duplication
1. Herhangi bir işin iki kez yapılması, örn. bir verinin iki kez toplanması. 2. Bir veri ya da başka bir nesnenin bir benzerinin elde edilmesi, örn. bir delikli kartın ikilenmesi.
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
Sürüldükten sonra bir yıl nadasa bırakılan tarlayı, tohum saçımından önce bir daha sürme. (Beyağıl *Ulukışla, Yenikent *Aksaray -Niğde)
Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü - 1972
İngilizce: Hendiadyoin, Fransızca: Hendiadyoin, Almanca: Hendiadyoin
(Derleme.. koşma, koşuk, kelime koşması, eş deyim) Anlamı güçlendirmek için, aynı sözcüğün tekrar edilmesi veya anlamları birbirine yakın yahut karşıt olan ya da sesleri birbirini andıran sözcüklerin yan yana kullanılması: Yavaş yavaş, ağır ağır, tak tak, koşan koşana, kaçan kaçana, yığın yıfın; çoluk çocuk, kap kaçak, ufak tefek, aşağı yukarı, irili ufaklı, ileri geri; karma karışık, sandık mandık, kalem malem, defter mefter vb.
Dilbilim Terimleri Sözlüğü - 1949
Fransızca: redoublement
Bir kelimede bir parçanın tekrarlanması. Kelimenin tamamı tekrarlanırsa KELİME İKİLEMESİ olur. bk. Kelime ikilemesi. Yunancada, HECELİK ve ZAMANLIK İKİLEME (R. syllabique, R. temporel) denilen gramatikal değerde ikilemeler vardır.
Gramer Terimleri Sözlüğü - 2003
Türkçe: terkîb-i ihtimâlî, mühmelât, İngilizce: hendiadyoin, Fransızca: hendiodyoin, Almanca: Hendiadyoin
Aralarında belli bir ses düzeni bulunan, biçim ve anlamca birbiriyle ilişkili olan, aynı, yakın ya da zıt anlamlı iki veya daha çok kelimenin bir tek kelime gibi anlam göstermek üzere yanyana gelmesi ile oluşturulan kelime grubu: birer birer, delik deşik, köşe bucak, yalvarıp yakarmak, yorgun argın, düğün dernek, hısım akraba, boy pos endam, cız cız, hele hele, of of, vah vah vb. || Ad çekimi ekleri alabilen, cümle içinde ad, sıfat ve zarf görevi yüklenen, anlamı güçlendirmek üzere kullanılan ikilemelerin başlıca türleri şunlardır: || a- Aynı kelimenin tekrarı ile kurulanlar: birer birer, teker teker, mışıl mışıl, dinleye dinleye, dura dura, bekleye bekleye, göre göre vb. || b- Eş veya yakın anlamlı kelimelerle kurulanlar: ev bark, belli başlı, bitip tükenmek, delik deşik, doğru dürüst, köşe bucak, yalvarıp yakarmak, düğün dernek, yalan yanlış, soy sop vb. || c- Zıt anlamlı kelimelerle kurulanlar: bata çıka, düşe kalka, yaza çize, doğru yanlış, iyi kötü, az çok, üst baş, analı babalı, karı koca, yaz kış vb. || d- Aynı kelimenin ön sesisinin değiştirilerek tekrarlanması ile kurulanlar: ayak mayak, güzel müzel, yaka maka, kutlu mutlu, çehiz mehiz, sandık mandık vb.