Ay, kendi yörüngesinde dolanırken, kimi zaman Dünya'nın gölgesine girer. Buna Ay tutulması denir. Ay tutulması, dolunay zamanında ve Ay'ın düğüm noktalarına yakın olması durumunda meydana gelir. Ay'ın, Dünya'nın gölgesine girmesi ile Güneş'ten aldığı parlaklığı kaybetmesi neticesinde görülür. Güneş, karşı düğüm noktasında veya ona yakın olmalıdır. Bu şartlar altında Dünya'nın gölgesi Ay'a düşer. Bu 42.000.000.000 km uzanan gölge konisi Ay'ın uzaklığından yaklaşık 8800 km geniştir. Ay, saatte 3456 km hareket ettiği için ortalama Ay tutulmasının zamanı yaklaşık 50 dakika ile bir saat arasında değişir. Ay tutulması, yeryüzünün Ay'ın ufuk çizgisinin üzerinde olduğu herhangi bir bölgesinden gözlenebilir. Ay'a karşı olan Dünya yüzeyine çarpan Güneş ışınları Dünya'nın atmosferi tarafından kırıldığı için, Ay tutulmasında Ay, tamamen kaybolmaz. Dünya etrafında kırılan ışıklarda mavi renk yutulduğu ve kırmızı renk yansıtıldığı için, Dünya'nın gölgesi kırmızı renkte görülür. Bu güçsüz ışık kalıntıları görünürlüğü mahallî atmosferik şartlara bağlı olarak Ay'ı tuhaf bir bakır renginde ortaya çıkarır. Bunun sonucunda Ay tutulması olur.
Dünya, Ay ve Güneş'in bazı değişik durumları kısmi Ay tutulmasını sağlar. Bu durumlarda Ay'ın üzerine Dünya'nın tam gölgesi değil, kısmi gölgesi düşer.
Ay tutulması genellikle yılda iki kere ortaya çıkar. Bazı özel durumlarda Ay tutulmasının hiç ortaya çıkmadığı veya üç defa ortaya çıktığı da olabilir.
Parçalı Ay Tutulması, 6 Haziran 2020 tarihinde gerçekleşti.
Zamanlama
Tam ay tutulmalarının zamanlaması temas noktaları tarafından belirlenir:
 |
| Dünyanın umbral ve penumbral gölgelerine göre temas noktaları, burada Ay ile birlikte azalan düğümde |
P1 (İlk temas): Penumbral tutulma başlangıcı. Dünya'nın penumbrası Ay'ın dış diskine dokunuyor.
U1 (İkinci temas): Kısmî güneş tutmanın başlangıcı. Dünya'nın umbrası Ay'ın dış diskine dokunuyor.
U2 (Üçüncü temas): Toplam tutulma başlangıcı. Ay'ın yüzeyi tamamen Dünya'nın umbrası içerisindedir.
En büyük tutulma: Toplam tutulmanın en yoğun aşaması. Ay, Dünya'nın umbrasının merkezine en yakın noktadır.
U3 (Dördüncü temas): Toplam tutulma sonu. Ay'ın dış kolu Dünya'nın umbrasından çıkar.
U4 (Beşinci temas): Kısmi güneş tutmanın sonu. Dünya'nın umbrası Ay'ın yüzeyinden çıkar.
P4 (Altıncı temas): Penumbral tutulmanın sonu. Dünya'nın penumbrası artık Ay'la temas kurmuyor.
 |
| Dünyadan bakıldığında, Dünya'nın gölgesi iki eşmerkezli daire olarak düşünülebilir. Diyagramda gösterildiği gibi, ay tutulması tipi Ay'ın, Dünya'nın gölgesinden geçerken aldığı yolla tanımlanır. Ay dış çemberin içinden geçerse ancak iç çembere ulaşmazsa, bu bir penumbral tutulmadır; ayın sadece bir kısmı iç çemberden geçerse, kısmi bir tutulma olur; ve Ay'ın tamamı bir noktada iç çemberin içinden geçerse, bu toplam bir tutulmadır. |
Danjon ölçeği
Aşağıdaki ölçek (Danjon ölçeği), ay tutulmalarının genel karanlığını değerlendirmek için André Danjon tarafından geliştirildi:
L = 0: Çok karanlık tutulma. Ay, neredeyse ortada, neredeyse görünmez.
L = 1: Koyu tutulma, renklenme halinde gri veya kahverengimsi. Detaylar sadece zorluklarla ayırt edilebilir.
L = 2: Koyu kırmızı veya pas renkli tutulma. Çok karanlık merkezi gölge, umbranın dış kenarı göreceli olarak parlakken.
L = 3: Tuğla kırmızısı tutulması. Umbral gölgenin genellikle parlak veya sarı bir kenarı vardır.
L = 4: Çok parlak bakır kırmızısı veya turuncu güneş tutulması. Umbral gölge mavimsi ve çok parlak bir kenarı vardır.
ay tutulması ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim
Ay'ın gökyüzündeki görünen hareketine ve evrelerine göre düzenlenen takvim, kamerî takvim.
Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969
Türkçe: kamerî takvim, İngilizce: lunar calendar, Fransızca: calendrier lunaire, Almanca: Monokalender
Ay'ın gökyüzündeki görünen devimine ve evrelerine göre düzenlenen takvim.
