 |
| Sultan II. Mehmed ve Sultan II. Bayezid'ın Moğolların Azize Meryem Kilisesini Rum cemaatine bırakıldığına dair fermanları. |
Ferman, yarlık ya da buyruk, hükümdarın tuğrasını taşıyan yazılı emir. Farsça buyurmak, emretmek anlamına gelen fermān (Farsça: فرمان) kelimesinden türemiştir.
İlhanlılar, Karakoyunlu ile Akkoyunlu devletleri, Altınordu ve Kırım Hanlıklarında yarlığ kelimesi, Büyük Selçuklular, Anadolu Selçukluları'nda pervane, Memluklerde mevkii kelimesi kullanılmakta idi.
{tocify} $title={İçindekiler}
Osmanlılar'da ferman
Ferman kelimesi, İlhanlılar tarafından, İslamiyeti kabul etmelerinden sonra kullanılmış, daha sonra da Osmanlılara geçerek yerleşmiştir.
Orhan Gazi'nin 1324 tarihli vakfiyesi ilk Osmanlı fermanı, 1922 tarihli VI. Mehmet'inki ise sonuncu Osmanlı fermanı kabul edilir.
Osmanlılarda Ferman, yedi esas üzerine yazılırdı:
- Ferman kelimesinin anılması,
- Ferman yazıldığı kişinin rütbe derecesine göre dua ve övgü yazılması,
- Fermanın gönderilme sebebi,
- Ferman gönderilen kişiye, padişah isteğinin emrolunması,
- Yapılması istenilen işin belirtilmesi,
- Verilen işin bitirilmesi için istek,
- Fermanın tarihi ve gönderildiği yerin ismi.
Osmanlılarda iki çeşit fermana rastlanmaktadır. Fermanlardan birisi, doğrudan doğruya divandan, maliyeden yazılarak üzerine hükümdarın tuğrası çekilerek, gönderilen emr-i şerif idi. Diğeri ise tuğralı bir fermanın üzerine ve baş tarafına padişahın kendi el yazısıyla fermanda yazılanı teyid eden iradedir. Hatt-ı Hümayûnla Muvaşşah, yani padişahın el yazısıyla tezyin edilmiş olan ikinci çeşit ferman, işin ehemmiyetini göstermek, hakkında teveccüh gösterilen zata, yahut da tehdid edici olarak bir vali veya serasker vesaireye gönderilirdi. Ferman şekil olarak, divani hat denilen girift keşideli yazıyla yazılırdı.
 |
| Tanzimat Fermanı, Abdülmecid döneminde Hariciye Nazırı Koca Mustafa Reşid Paşa tarafından okunmuştur. |
ferman kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
(ferma:nı), Farsça fermān
1. isim ► emir.
2. isim, tarih Osmanlı Devleti'nde padişahın verdiği, uyulması gerekli hükümleri taşıyan yazılı belge; yarlık, kaime:
"İstanbul'dan çıkar padişahın fermanı / Gökte döner mızrağının yalmanı" - Halk türküsü
Tarih Terimleri Sözlüğü - 1974
Osmanlı devletinde padişahın verdiği, uyulması gerekli hükümleri taşıyan yazılı buyruk.
Kelime Kökeni
Farsça farmān فرمان "buyruk, hüküm, hükümdar iradesi" sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Orta Farsça (Pehlevice veya Partça) aynı anlama gelen framān sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Eski Farsça fra-mānā- "buyruk" sözcüğünden evrilmiştir. Eski Farsça sözcük Avesta (Zend) dilinde fra-mainya- "egemenlik, iktidar, irade" sözcüğü ile eş kökenlidir. Avestaca sözcük Avesta (Zend) dilinde mainyu- "düşünce, akıl" sözcüğünden fra+ önekiyle türetilmiştir. Daha fazla bilgi için düşman maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak
[ ed. Borovkov, Orta Asya'da Bulunmuş Kuran Tefsirinin... (1300 yılından önce) ]