 |
| Kazasker Mustafa İzzet Efendi'nin Divanî bir kaligrafisi |
Divanî (Arapça: ديواني, dīvānī), bir bakıma tevkie, bir bakıma ta'like benzeyen son derece hareketli, karmaşık, özel bir yazı türü. (Fatih döneminde belirmiş, Yavuz döneminde gelişmiştir. Yalnız buyrultularda kullanılır.) Tâlik yazı türünün Osmanlı Türkleri ve Mısırlılar tarafından benimsenmesi ve yayılması sonrası, kendi zevklerine uyacak şekilde çeşitli değişiklikler yaptılar. Onların geliştirdiği bu özel yazı türü Dîvân-ı Hümâyun’daki resmi yazışmalarda kullanımı nedeniyle adına Divanî denilmiştir. Divanî, Arap ülkelerinde ise hala, jalī "büyük-boy" ve ḵafī "küçük-boy" iki biçimi kullanılmaktadır.
Osmanlılar döneminde, Türkiye İslami el yazıları ve hat sanatının yayıldığı önemli bir merkez haline geldi ve Türk hattatlar ün kazandılar. Bunlardan ilki, II. Mehmet ve II. Bayezid'ın padişahlığı döneminde yaşamış en büyük Türk hattatı Şeyh Hamdullah Amasi (Šaikh Ḥamd-Allāh Amāsī) (1436-1520)'dir.
Türleri
Divanî el yazı biçimi, iki türe ayrılır.
Rika Divanî
Reqāʿ Dīvānī süslemesiz ve çizgileri düz olan bir yazı biçimidir. Rika ise, Arap harflerinin en çok kullanılan el yazısı biçimi, nesihin dendansız, yuvarlak ve kıvrak bir türüne verilen addır ve o dönemde İcâzetler genel olarak rika ile yazılırdı.
Celî Divanî
Jalī Dīvānī el yazısı biçimi, karmaşık, tek parça olarak görünmesini için süslenmiş, okunması veya yazımı çok zor ve sahtesinin yapılması imkânsız olarak tanınır. Celî divanî devletin üst düzeyindeki yazışmalarında kullanılmıştır. Rika ve Celî divanî yazı türleri Türklerin buluşudur.
divani ne demek? TDK anlamı ve açıklaması
isim, eskimiş, (di:va:ni:), Arapça dīvānī
Divan kaleminden çıkan ferman, berat vb. belgelerde kullanılmış olan yazı.
Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
Bir bakıma tevkie, bir bakıma ta'like benzeyen son derece hareketli, karmaşık, özel bir yazı türü. (Fatih döneminde belirmiş, Yavuz döneminde gelişmiştir. Yalnız buyrultularda kullanılır.)