Panthera, kedigiller (Felidae) familyası içinde sınıflanan bir cinstir. Çok iyi bilinen ve soyunu sürdürmekte olan aslan, kaplan, pars ve jaguarı içeren Panthera, bünyesindeki bu dört türle, büyük kedilerin yaklaşık yarısını kapsar.
Kedigiller içinde, kükreyebilmek için gerekli olan anatomik değişiklikler yalnızca bu dört türde bulunmaktadır. Önceleri, kükreyebilmek için temel nedenin hiyoid kemikteki (dil kemiğindeki) tamamlanmamış kemikleşme olduğu düşünülürdü. Ancak yakın tarihli araştırmalarda, asıl nedenin özellikle gırtlaktaki başka bazı yapısal değişiklikler olduğu anlaşılmıştır. Örneğin, bazen Panthera cinsi içinde sınıflanan kar parsı (Uncia uncia) da kemikleşmesini tamamlamamış bir dil kemiğine sahiptir ama gırtlağı bahsi geçen özel yapıya sahip olmadığı için kükreyemez.
Panthera bilimsel sınıflandırması
Âlem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Mammalia (Memeliler)
Takım: Carnivora (Etçiller)
Familya: Felidae (Kedigiller)
Cins: Panthera
Oken, 1816
Terim bilgisi
Latince olan panthera sözcüğü, Eski Yunanca'daki "πάνθηρ" (panther) sözcüğünden gelir ve günümüzün birçok dilindeki yazım, söyleniş ve anlam benzerliği içeren sözcüklere kaynaklık etmiştir. Örnekler şöyle verilebilir:
- İngilizce'deki panther, Eski Fransızca ve Eski İngilizce'nin panthera ve Orta İngilizce'nin onlardan türemiş olan pantere sözcüğünden gelir.
- Panthère, modern Fransızca'daki ilgili sözcüktür.
- Türkçe'deki "panter", Fransızca'daki panthère kökenlidir.
- İngilizce'deki panther hem kara panteri hem de Panthera cinsine ait büyük kedileri tanımlayan anlamlara sahipken, Türkçedeki "panter" genel olarak pars türünü tanımlar ve "pars" ile "pelenk" de diğer eş anlamlı sözcüklerdir.
Panthera tür ve alt türleri
Pars ve aslan için önerilmiş pek çok alt tür olmuştur ama bunların çoğunluğu şüpheye açıktır.Yakın dönemde, birbirleri arasında yeterli genetik farklılıkların saptanamaması nedeniyle, tüm Sahra altı parsların ve tüm Sahra altı aslanların aynı pars ve aslan alt türleri olduğu ileri sürülmüştür. Bazı tarih öncesi aslan alt türleri de fosillere ve tarihi verilere dayanarak tanımlanmıştır ancak bunların ayrı türler olması da olasıdır.
Panthera cinsi içinde sınıflanan tüm tür ve alt tülerin güncel listesi aşağıda sunulmuştur. Soyu tükenmiş tür ve alt türler "(st)" kısaltması ile gösterilmiştir.
- Cins: Panthera
- Tür: Panthera gombaszoegensis - Avrupa jaguarı (st)
- Tür: Panthera leo - Aslan
- Alt tür: Panthera leo atrox - Amerika aslanı ya da Kuzey Amerika mağara aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo azandica - Kuzeydoğu Kongo aslanı
- Alt tür: Panthera leo bleyenberghi - Katanga aslanı ya da Güneybatı Afrika aslanı
- Alt tür: Panthera leo europaea - Avrupa aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo fossilis - Erken orta Pleistosen Avrupa mağara aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo hollisteri - Kongo aslanı
- Alt tür: Panthera leo krugeri - Güney Afrika aslanı ya da Güneydoğu Afrika aslanı
- Alt tür: Panthera leo leo - Berberi aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo melanochaita - Ümit Burnu aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo massaicus - Masai aslanı
- Alt tür: Panthera leo nubica - Doğu Afrika aslanı
- Alt tür: Panthera leo persica - Asya aslanı, Hint aslanı ya da Pers aslanı
- Alt tür: Panthera leo roosevelti - Etyopya aslanı
- Alt tür: Panthera leo sinhaleyus - Sri Lanka aslanı ya da Seylan aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo somaliensis - Somali aslanı
- Alt tür: Panthera leo spelaea - Avrasya mağara aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo senegalensis - Batı Afrika aslanı ya da Senegal aslanı
- Alt tür: Panthera leo vereshchagini - Doğu Siberya ve Bering mağara aslanı (st)
- Alt tür: Panthera leo verneyi - Kalahari aslanı
- Tür: Panthera onca - Jaguar
- Tür: Panthera palaeosinensis - Pleistosen Çin kaplanı ya da parsı (st)
- Tür: Panthera pardoides - ilkel bir pars (st)
- Tür: Panthera pardus - Pars
- Alt tür: Panthera pardus adersi - Zangibar parsı (st)
- Alt tür: Panthera pardus delacouri - Hindiçin parsı
- Alt tür: Panthera pardus fusca - Hint parsı
- Alt tür: Panthera pardus jarvesi - Yehuda Çölü parsı
- Alt tür: Panthera pardus japonensis - Kuzey Çin parsı
- Alt tür: Panthera pardus jarvisi - Sina parsı
- Alt tür: Panthera pardus kotiya - Sri Lanka parsı
- Alt tür: Panthera pardus melas - Java parsı
- Alt tür: Panthera pardus nimr - Arap parsı
- Alt tür: Panthera pardus nimr - Güney Arabistan parsı
- Alt tür: Panthera pardus orientalis - Amur parsı
- Alt tür: Panthera pardus panthera - Berberi parsı
- Alt tür: Panthera pardus pardus - Afrika parsı
- Alt tür: Panthera pardus saxicolor - Pers parsı
- Alt tür: Panthera pardus tulliana - Anadolu parsı
- Tür: Panthera schaubi - kısa yüzlü bir pars (st)
- Tür: Panthera tigris - Kaplan
- Alt tür: Panthera tigris altaica - Sibirya kaplanı
- Alt tür: Panthera tigris amoyensis - Güney Çin kaplanı
- Alt tür: Panthera tigris balica - Bali kaplanı (st)
- Alt tür: Panthera tigris corbetti - Hindiçin kaplanı
- Alt tür: Panthera tigris jacksoni - Malaya kaplanı
- Alt tür: Panthera tigris sondaica - Java kaplanı (st)
- Alt tür: Panthera tigris sumatran - Sumatra kaplanı
- Alt tür: Panthera tigris tigris - Bengal kaplanı
- Alt tür: Panthera tigris trinilensis - Trinil kaplanı (st)
- Alt tür: Panthera tigris virgata - Hazar kaplanı (st)
- Tür: Panthera toscana - Toskana aslanı ya da Toskana jaguarı (st)
- Tür: Panthera youngi - tarih öncesi bir aslan benzeri Çin kedisi (st)
Notlar
- Kara panter olarak bilinen hayvan, aslında, pars ve jaguarın mutasyon geçirmiş bir biçimidir: pars ve jaguar kürkündeki benekleri kontrol eden gendeki bir mutasyon, hayvanın tamamen siyah görünmesine yol açar.
- Önceleri Panthera uncia bilimsel adı ile Panthera cinsi içinde sınıflanan kar parsı, günümüzde Uncia uncia bilimsel adı ile tek türü olduğu Uncia cinsi içinde sınıflanmaktadır.