Trioksidan (İngilizce: Trioxidane), hidrojen trioksit veya dihidrojen trioksit olarak da adlandırılan, H[O]3H (H2O3 olarak da yazılır) kimyasal formülüne sahip bir inorganik bileşiktir. Kararsız hidrojen polioksitlerdendir. Sulu çözeltilerde, trioksidan su ve tekli oksijen oluşturmak için ayrışır:
Diğer adlar: Dihidrojen trioksit, Hidrojen trioksit, Dihidroksi eter
 |
| Trioksidan ayrışması |
Ters reaksiyon, suya tekli oksijen ilavesi, tipik olarak kısmen tekli oksijen kıtlığı nedeniyle meydana gelmez. Bununla birlikte biyolojik sistemlerde, ozonun tekli oksijenden üretildiği bilinmektedir ve varsayılan mekanizmanın tekli oksijenden antikorla katalize edilmiş bir trioksidan üretimi olduğu bilinmektedir.
Trioksidan Üretimi
Trioksidan, ozon ve hidrojen peroksit reaksiyonlarında az miktarda, ancak saptanabilir miktarlarda veya suyun elektrolizi ile elde edilebilir. Antrakinon işlemi gibi çeşitli organik çözücülerde ozonun organik indirgeyici maddelerle düşük sıcaklıklarda reaksiyonu yoluyla daha büyük miktarlarda hazırlanır ve ayrıca organik hidrotrioksitlerin (ROOOH) ayrışması sırasında oluşur. Alternatif olarak trioksidan, düşük sıcaklıkta ozonun 1,2-difenilhidrazin ile indirgenmesi suretiyle hazırlanabilir. İkincisinin reçineye bağlı bir versiyonunu kullanarak, nispeten saf trioksidan organik çözücü içinde bir çözelti olarak izole edilebilir. Metitioksorhenyum(VII) katalizörü kullanılarak yüksek saflıkta çözeltilerin hazırlanması mümkündür. –20 °C'de aseton-d6'da, trioksidanın karakteristik 1H NMR sinyali, 13.1 ppm'lik bir kimyasal kaymada gözlenebilir. Dietil eter içindeki hidrojen trioksit çözeltileri -20 °C'de bir hafta kadar güvenle saklanabilir.Ozonun hidrojen peroksit ile reaksiyonu "perokson işlemi" olarak bilinir. Bu karışım bir süredir organik bileşiklerle kontamine olmuş yeraltı sularının arıtılmasında kullanılmaktadır. Reaksiyon H2O3 ve H2O5 üretir.
Yapı
2005 yılında trioksidan süpersonik bir jet içinde mikrodalga spektroskopisi ile deneysel olarak gözlemlenmiştir. Molekül, 81.8 ° 'lik bir oksijen-oksijen-oksijen-hidrojen dihedral açısı ile çarpık bir yapıda bulunur. 142.8 pikometrenin oksijen-oksijen bağı uzunlukları, hidrojen peroksit içindeki 146.4 pm oksijen-oksijen bağlarından biraz daha kısadır. Çeşitli dimerik ve trimerik formlar da var gibi görünmektedir. Hidrojen peroksitten biraz daha asidiktir, H+ ve OOOH−'ya ayrışır.Reaksiyonlar
Trioksidan, su ve tekli oksijene kolayca ayrışır, oda sıcaklığında organik çözücülerde yaklaşık 16 dakikalık bir yarı ömürle, ancak suda sadece milisaniyeler içinde ayrışır. Sülfoksitler oluşturmak için organik sülfitler ile reaksiyona girer, ancak reaktivitesi hakkında çok az şey bilinir.Son araştırmalar, trioksidanın iyi bilinen ozon/hidrojen peroksit karışımının antimikrobiyal özelliklerinden sorumlu aktif bileşen olduğunu bulmuştur. Bu iki bileşik biyolojik sistemlerde de mevcut olduğundan, insan vücudundaki bir antikorun, istilacı bakterilere karşı güçlü bir oksidant olarak trioksidan üretebileceği iddia edilmektedir. Biyolojik sistemlerde bileşiğin kaynağı, tekli oksijen ve su arasındaki (tabii ki konsantrasyonlara göre her iki yönde ilerleyen), tekli oksijen bağışıklık hücreleri tarafından üretilir.
Hesaplamalı kimya, daha fazla oksijen zinciri molekülünün veya hidrojen polioksitlerinin bulunduğunu ve düşük sıcaklıklı bir gazda süresiz olarak uzun oksijen zincirlerinin var olabileceğini öngörmektedir. Bu spektroskopik kanıtla, bu tip moleküllerin araştırması yıldızlararası uzayda başlayabilir.
Hidrojen Bileşikleri
Tanımlayıcılar
CAS numarası: 14699-99-1PubChem: 166717
ChEBI: CHEBI:46736
SMILES:
Gmelin veritabanı: 200290
ChemSpider: 145859
Özellikleri
Molekül formülü: H2O3Molekül kütlesi: 50.013 g·mol−1
Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)