asetik asit

Asetik asit veya etanoik asit (İngilizce: acetic acid) CH₃COOH formüllü bir organik asittir, sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Karboksilik asitlerin en küçüklerindendir (en küçük olan formik asittir). Doğada karbonhidratların yükseltgenmesiyle oluşur. Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Tuz ve esterine asetat denir. Suda tamamen çözünür.

{tocify} $title={İçindekiler}

Hakkında bilgi nedir?

IUPAC adı: Asetik asit
Sistematik adı: Etanoik asit
Diğer adları: Sirke (seyrek olduğunda); Hidrojen asetat; Metankarboksilik asit

Tanımlayıcılar

Kısaltmalar: AcOH
CAS numarası: 64-19-7
PubChem: 176
EC numarası: 200-580-7
UN numarası: 2789
DrugBank: DB03166
KEGG: D00010
MeSH: Acetic+acid
ChEBI: 15366
RTECS numarası: AF1225000
SMILES: CC(O)=O
Beilstein: 506007
Gmelin veritabanı: 1380
ChemSpider: 171
3DMet: B00009

Özellikleri

Kimyasal formül: C₂H₄O₂
Molekül kütlesi: 60,05 g mol⁻¹
Görünüm: Renksiz sıvı
Koku: Keskin, sirke gibi
Yoğunluk: 1.049 g cm⁻³
Erime noktası: 16-17 °C; 61-62 °F; 289-290 K
Kaynama noktası: 118-119 °C; 244-246 °F; 391-392 K
Çözünürlük (su içinde): Karışabilir.
log P: -0.322
Asitlik (pK_a): 4.76
Baziklik (pK_b): 9.24 (Asetat iyonunun bazikliği)

Tehlikeler

NFPA 704: 320

Parlama noktası: 40 °C (104 °F; 313 K)
Öztutuşma sıcaklığı: 427 °C (801 °F; 700 K)
Patlama sınırları: 4–16%
ABD maruz kalma limiti (PEL): TWA 10 ppm (25 mg/m³)
LD₅₀: 3.31 g kg⁻¹, oral (sıçan)

Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)

Kullanımı

Sirke

Sirke genelde %4-5 oranında asetik asit içerir ama turşu kurmak için kullanılan sirkelerde bu oran %18'e varır. Sirkenin oluşturduğu asitli ortam gıdaların bozulmasına neden olacak çoğu mikroorganizmanın büyümesini engeller. Bu yüzden turşulama sebzelerin ömrünü uzatmak için etkili bir yöntemdir.

Sanayi

Sanayide asetik asitin geniş bir kullanım alanı vardır, çoğu kimyasalın üretiminde hammadde olarak kullanılır. En önemli kullanımı vinil asetat üretimidir ve bundan elde edilen polivinil asetat tahta tutkalı olarak kullanılır. Bunu asetik anhidrit ve asetik ester üretimi izler. Sirke üretiminde kullanımı nispeten önemsizdir. Asetik asitin bir diğer önemli kullanımı çözücü olaraktır. PET plastiklerin üretiminde kullanılan tereftalik asit üretiminde asetik asit çözücü olarak kullanılır, bu kullanım asetik asitin tüm kullanımının %5-10'unu oluşturur. Asetik asit gıda sanayisinden tampon özelliğinden dolayı E260 adıyla bir katkı maddesi olarak kullanılır.

Donmuş asetik asit

Asetik asidin türevlerinin de çeşitli kullanımları vardır. Örneğin, Sodyum asetat dokuma sanayinde ve gıda katkı maddesi olarak (E262) kullanılır. Selüloz asetat fotoğraf filmi üretiminde kullanılır.

Asetik asidin zayıf bir asit olması onun özellikle ev içinde temizleme amacıyla kullanılmasının nedenidir. Seyreltik asetik asit (sirke) çaydanlıkların kireçten arındırılmasında, cam ve diğer parlak yüzeylerdeki madenî birikmeleri temizlemekte kullanılabilir.

Etkileri

Yoğun asetik asit cildi yakar, göze kalıcı zarar verir ve ciltte kabarcıklar oluşmasına neden olur. Etkileri birkaç saat sonra hissedilir. Bu etkilerden korunmak için nitril koruma eldivenleri giyilir. Asetik asit 39 °C üzerinde tutuşabilir, havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilir.

%25'den daha yoğun asetik asit laboratuvarlarda çekerocak altında kullanılmalıdır. Seyreltik asetik asit zararsızdır, ama daha kuvvetli çözeltileri insan ve hayvanlar için zararlıdır. Sindirim sistemine ciddi hasar verebilir ve kan asitliğini ölümcül oranda değiştirebilir.

TDK sözlük anlamı nedir?

asetik asit, -di

isim, kimya

Sirkeye tadını ve özelliklerinden birçoğunu veren asit, sirke ruhu.

Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü - 1981

İngilizce: acetic acid, Fransızca: acide acétique, Almanca: Essigsäure

Sinema Odunun damıtılmasından elde edilen, hem selüloz asetat yapılmasında hem de saptama banyosunda kullanılan keskin kokulu, aşındırıcı bir sıvı; sirke asidi.

Kimya Terimleri Sözlüğü - 1981

Türkçe: sirke asidi, İngilizce: acetic acid, Fransızca: acide acétique, Almanca: Essigsäure

H3C-COOH; renksiz, sirke kokusunda, su ve alkolle her oranda karışan bileşik. (Pek çok kimyasal özdeğin bireşiminde, ayrıca çözücü ve çöktürücü olarak kullanılır.)

Kimya Terimleri Sözlüğü - 2007

Türkçe: sirke asidi, İngilizce: acetic acid, Fransızca: acide acétique, Almanca: Essigsäure

H3C-COOH; renksiz, sirke kokusunda, su ve alkolle her oranda karışan bileşik. (Pek çok kimyasal özdeğin bireşiminde, ayrıca çözücü ve çöktürücü olarak kullanılır.)

Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007

İngilizce: acetic acid

Sirke asidi.

Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü -