 |
| Hat yazısıyla "Mâlik bin Enes" |
Mâlik bin Enes veya İmam Mâlik (Arapça: مالك بن أنس; d. 712, Medine - ö. 795, Medine), Mâliki mezhebinin kurucusu, müctehid ve muhaddis.
{tocify} $title={İçindekiler}
Hakkında bilgi nedir?
- Tam adı: Ebu Abdullah Mâlik bin Enes bin Mâlik bin Ebî Âmir b Amr el-Asbahi el-Medenî
- Doğum tarihi: 712
- Doğum yeri: Medine, Emevi Devleti
- Ölüm tarihi: 795 (83 yaşında)
- Ölüm yeri: Medine, Abbasi Devleti
- Defin yeri: Bâki Mezarlığı, Medine, Suudi Arabistan
- Etnik köken: Arap
- Tanınma nedeni:
- Mâlikîlik mezhebinin kurucusu
- İslam fıkıh ve hadis bilgini
- Memleket: Medine
Kariyeri
- Dalı: Fıkıh
- Etkilendikleri: İbn Hürmüz, Nâfi’, Said el-Makbûrî, Âmir bin Abdillah bin Zübeyr, Zühre, Abdullah bin Dinar
- Etkiledikleri: Mâlikîlik mezhebi
Kimliği
Nesebte ismi geçen Ebû Âmir, İslâm Peygamberi'nin sahabelerinden olup onunla beraber Bedir hariç bütün muharebelere iştirak etmiştir. Onun oğlu Mâlik, yani İmam Mâlik’in dedesi ise tabiinin büyüklerindendir. Yemen’den Medine’ye göçmüştür. Sahabeden Ömer, Talha bin Ubeydullah, Aişe ve Ebu Hureyre’den rivayette bulunmuştur. Onun oğulları, yani İmam Mâlik’in amcaları ise Ebu Süheyl, Nâfî, Üveys, Rebî ve Nadr’dır. Mâlik bin Ebî Âmir 102 senesinde öldü. İmam Mâlik'in annesi Aliye bint Şüreyk el-Ezdî’dir. İmam Mâlik'in Yahyâ ve Muhammed adında iki oğlu ve Fâtıma isminde bir kızı vardır.
Hayatı
İmam Mâlik, 93 senesinde Medine’de dünyaya gelmiştir. Umre ve Hac haricinde Medine’den dışarı çıkmamıştır. Öyle ki Halife Harun Reşid, kendisini hilafetin merkezi Bağdat’a çağırmış, fakat o bunu reddetmiştir. 10 küsur yaşındayken ilim tahsiline başlamıştır. Rivayete göre İmam Mâlik'in babası bir gün ortaya bir mesele atmış. İmam Mâlik hatâ edip kardeşi Nadr doğru cevabı verince babası İmam Mâlik'e “güvercinler seni oyaladı” - herhâlde yaşı küçük iken güvercinlerle ilgilenmekteydi - diye sitemde bulunur. Bunun üzerine ilim tahsil etmeye karar veren Mâlik, İbn Hürmüz’ün (148) yanında yedi ya da bir rivayete göre sekiz yıl ilim tahsil eder. Buradan sonra Rebiatürrey’in ders halkasına katılır. İmam Mâlik'in bir rivayette anlattığına göre annesine ilim yazacağını söylediğinde annesi onu çağırır ve ona yeni bir elbise giydirir. Ardından “şimdi git ve yaz” der. Akranları arasında öne çıkan Mâlik, 21 yaşında fetva ve ders vermeye başlar. Dersleri yoğun ilgiyle takip edilir. Uzak diyarlardan öğrenciler, derslerini takip etmek için Medine’ye gelirler.
Hocaları arasında Nâfi’ (117/735), Said el-Makbûrî, Âmir bin Abdillah bin Zübeyr (124/741), Zühre (124/741), Abdullah bin Dinar (127/144) gibi isimler vardır. Muvattâ’da yaklaşık 90 kişiden rivayette bulunmuştur. Kendisinin 900 civarında hocasının bulunduğu söylenir. Talebelerinin sayısı ise binlerle ifade edilir. Lâkin kendi görüş ve mezhebini yayılmasına çalışanların en önemlileri arasında Abdullah bin Vehb, Abdurrahman bin Kāsım, İbn Ziyad el-Absî, Esed bin Furâd, Yahyâ bin Yahyâ el-Leysî, Ka’nebî, Vâkıdî, İbnü’l-Mâcişûn gibi isimler vardır.
Eserleri
İmam Malik 179 yılında Medine’de vefat etmiş ve Medine'deki Baki' mezarlığına defnedilmiştir. Cenaze namazını Medine valisi Abdullah bin Muhammed kıldırmıştır.
İmam Malik’in eserlerinin başında el-Muvatta isimli Medine ehlinin ameli, sahabe ve tabiin fetvalarını da içinde barındıran hadis eserini zikretmek gerekir. Kitabın günümüze ulaşmış dokuz rivayeti mevcuttur. Bundan başka Tefsirü Garibi’l-Kur’an, İbn Vehb’e yazdığı kaderle alakalı bir mektup, Hârûn er-Reşîd’e, Leys b Sad’a, bazı kadılara vs yazdığı mektuplar da vardır.
"Muvatta" hakkında İmam Şafi bu kitabın Allah’ın kitabından sonra en sahih kitap olduğunu söylemesi, İbnü’l-Mehdi’nin Kitabullah’tan sonra en faydalı kitap olduğunu söylemesi ve alimlerin bu kitap hakkındaki sözleri sözler eserin önemini ortaya koyar mahiyettedir.
Kaynakça
- Kadı İyaz, Tertibü'l-Medârik, 44.
- İbn İshâk, DİA