İlkin ağızlılar ya da birincil ağızlılar (Protostomia), Bilateria grubundan hayvanların ayrıldığı iki alt gruptan biri.
İlkin ağızlılarda embriyonik gelişim sırasında blastopor ( = ilkin ağız) bütün yaşam boyunca ağız olarak kalırken, diğer grup olan ikincil ağızlılarda (Deuterostomia) anüse dönüşür; ağız başka yerde oluşur.
İlkin ağızlılarda anüs, ağzın tam karşısında, arka bölgedeki ektodermin çökmesiyle gelişir. Yumurtaları spiral bölünme yapar ve mozaik gelişim görülür. Embriyo blastomerlerinin hangi dokuyu ya da organı oluşturacağı, gelişimin erken evrelerinde belirlenir. Bu yüzden blastomerler ayrıldığında, tam bir birey olarak gelişemez. Larvaları trocophor tipindedir. Sölom boşluklarının özelliğine göre, sölomsuzlar, yalancı sölomlular ve gerçek sölomlular olmak üzere 3 gruba ayrılır.
Bilimsel sınıflandırması
Sınıflandırma
- Acoelomata (Sölomsuzlar) : Sölom boşluğu yoktur.
- Platyhelminthes - Yassısolucanlar
- Mesozoa -
- Gnathostomulida - Çeneli solucanlar
- Nemertea - Hortumlusolucanlar
- Pseudocoelomata (Yalancı sölomlular) : Gerçek anlamda bir sölom boşluğu yoktur. Embriyonik gelişim sırasındaki blastosölün devamı şeklinde bir vücut boşluğu görülür.
- Gastrotricha - Karnı kıllı solucanlar
- Nematoda - Yuvarlak solucanlar
- Nematomorpha - Kılımsısolucanlar
- Rotifera - Tekerlekli hayvanlar
- Acanthocephala - Başı dikenli solucanlar
- Kinorhyncha - Derisi dikenli solucanlar
- Loricifera - Zırhlı solucanlar
- Priapulida - Yırtıcı deniz solucanları
- Entoprocta - Kadehimsi solucanlar
- Eucoelomata (Gerçek sölomlular) : Gerçek anlamda bir sölom boşluğu vardır. Sölom, periton adı verilen mezoderm yapıdaki zar ile astarlanmış olan ikinci vücut boşluğudur ve embriyonik gelişim sırasında oluşum şekline göre şizosöl veya enterosöl tipte olabilir.