Cumhuriyet, devlet başkanının, halk tarafından belli bir süre için ve belirli yetkilerle seçildiği yönetim biçimidir. Egemenlik hakkının belli bir kişi veya aileye ait olduğu monarşi ve oligarşi kavramlarının karşıtıdır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Etimolojik ve Tarihi Köken
Cumhuriyet kelimesi Arapça kökenli olup, 18. yüzyılda Osmanlı Türkçesinde türetilmiş bir isimdir. Arapça cumhur kökü "bir araya toplanma, topluluk oluşturma" anlamındayken, bu kökten türeyen جمهور (cumhūr) kelimesi ise "cemiyet, toplum, kamu" anlamına gelir. Cumhūr sözcüğüne yine Arapça'da aidiyet bildiren "iye" ekinin gelmesiyle "toplumun olan, kamuya ait" anlamına gelen "Cumhuriyet" kelimesi meydana gelmiştir. 18. yüzyıl Avrupa'sında monarşi ile yönetilmeyen Hollanda, İsviçre ve Fransa gibi ülkeleri tanımlayan Latince Latince: respublica ve Fransızca: république kelimesinin Türkçe çevirisi olarak benimsenmiştir.
Latince Latince: res publica klâsik kullanımda "kamusal olan" anlamındadır. Bir topluluğa onların birleştirmek suretiyle halk olma özelliğini kazandıran, kamusal nesne anlamına gelir. Bu hâl monarşiye karşı, devlet başkanının halk tarafından seçildiği ve halk iradesince meşrulaştırıldığı devlet şekli anlamında kullanılmıştır.
Osmanlı Devleti'nde cumhuriyet fikri ilk kez 1870'li yıllarda Genç Osmanlılar ve Midhat Paşa tarafından tartışılmış ancak açıkça savunulmamıştır.
 |
| 1815'te Avrupa ülkeleri Monarşiler (55) Cumhuriyetler (9) |
 |
| 1914'te Avrupa ülkeleri Monarşiler (22) Cumhuriyetler (4) |
 |
| 1930'da Avrupa ülkeleri Monarşiler (20) Cumhuriyetler (15) |
 |
| 1950'de Avrupa ülkeleri Monarşiler (13) Cumhuriyetler (21) |
 |
| 2015'te Avrupa ülkeleri Monarşiler (12) Cumhuriyetler (35) |
Bazı Çeşitleri
Cumhuriyet kavramı genel olarak temsilî demokrasinin uygulanmasını ifade eder. Federasyonların da cumhuriyet olarak anıldığı durumlara da rastlanır – Federal Almanya Cumhuriyeti 'nde olduğu gibi. Federasyonlarda tercih edilen daha çok başkanlık sistemidir. Ancak bu da kesin bir kural değildir. Başkanlık sistemi ayrı bir kategori olarak ele alındığında cumhuriyetler genel olarak ikiye ayrılır:
- Etkin cumhurbaşkanlığı (yarı başkanlık): Başkanın geniş yetkileri olup başbakan üzerinde bağlayıcıdır. Kesin bir kural olmasa da genellikle halk tarafından seçilir.
- Sembolik cumhurbaşkanlığı: Ülkeyi ve milleti temsil eden seçilmiş bir kişinin devletin başında bulunmasıdır. Sadece temsil yetkisi vardır. Kesin bir kural olmasa da çoğu zaman meclis tarafından seçilir. Fiilî idare görevi ve sorumluluğu yoktur. Tüm yetkiler başbakandadır.
cumhuriyet ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
(cumhu:riyet), Arapça cumhūriyyet
1. isim Milletin, egemenliği kendi elinde tuttuğu ve bunu belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı yönetim biçimi:
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Atatürk'tür.
2. isim Cumhuriyet altını.