Külhanbeyi, (Osmanlıca: كلخانبكی) Osmanlı döneminde İstanbul'daki sokak serserilerine verilen ad. Hamam külhanlarında barındıkları için bu adla anılmışlardır. En saygın olanına destebaşı denirdi.
Soygun ve haraç külhanbeylerinin başlıca kazanç yollarıydı. Her külhanbeyi, kopuk takımı denen serserilerle dolaşır, bunların kaba gücünden yararlanırdı. Bunlara it alayları da denirdi. Külhanbeyi önderliğindeki it alayları ile kabadayıları başkanlığındaki tulumbacıların sokak kavgaları İstanbul'un günlük olaylarındandı.
Külhanbeyleri aralarında kendilerine özgü bir argoyla konuşurlardı. Beyoğlu fesi, siyah ceket, parçası geniş üstü dar pantolon ve yelek giyer, gömlek yakasını göğüs ayrımına kadar açık bırakır, yüksek topuklu iskarpinlerinin ökçesine basarlardı. Silah ve bıçak taşırlardı. Her külhanbeyi bir lakapla tanınırdı. Seyrekbasan Osman, Raconcu Cafer, Kavanoz Mehmet gibi lakaplar, onları toplumun diğer insanlarından farklı kılardı.
II. Meşrutiyet'in ilanından sonra külhanbeylerinin azgınlıkları son derece artmış, güvenlik güçleri bunlarla baş edemez olmuştu. Cumhuriyet dönemiyle birlikte toplumsal düzenlemeler de gündeme gelmiş, külhanbeyleri de 1930'lu ve 1940'lı yıllarda ortadan kalkmışlardır.
külhanbeyi kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, (külha'nbeyi)
Kendilerine özgü giyinişi olan, argo kullanan, başıboş, haylaz delikanlı, serseri, hayta, külhani:
"Bu, eski külhanbeyi biçiminde yürüyen kalıplı bir katildi." - Kerim Korcan
Tiyatro Terimleri Sözlüğü - 1966
(Kar.) Matiz, Tuzsuz Deli Bekir gibi Karagöz tiplerine bu ad verilir. Ancak Külhanbeyi her zaman sarhoş değildir.
Gösterim Sanatları Terimleri Sözlüğü - 1983
Türk gölge oyunu ile ortaoyunu'nda sık görülen bir tip. Kendine göre tavırları vardır : bıyık burar, yere tükürür, fesini yana eğer. Kimi sözlerini beste ile söyler, mani okur ve argo konuşur. Heceleri çeke çeke, uzatarak konuşur. Yan yan, çarpık, yalpa vurarak yürür. Uğraşı genellikle tulumbacılıktır.