 |
| Küçük bir İsviçre köyündeki tatlı su kaynağına bağlı bir çeşme. Önünde ise Anadolu'da yalak olarak adlandırılan taştan yapılmış küçük su havuzu yer almaktadır. |
Çeşme, borularla gelen suyun bir oluk ya da musluktan aktığı düzenek. Evin mutfak, banyo, tuvalet gibi kısımlarında bulunduğu gibi umumi çeşmeler de vardır. Genellikle yol kenarlarında herkesin yararlanması için yapılan çeşmelerin yanı sıra bazen mahalle, köy meydanı, yayla gibi ortak yaşam alanlarında da bulunur.
Farsça kökenli gözyaşı anlamına gelen çeşm kelimesinden türemiştir.
{tocify} $title={İçindekiler}
Tarihî çeşmeler
Osmanlı kentinin fiziki yapısında çeşmeler önemli bir yere sahiptir. Kentte hemen her mahallede en az bir çeşmenin bulunması gerekiyordu. Mahalle dokusunun oluşumunda ve gelişiminde çeşmeler belirleyici unsurlardan birisidir. Çoğunlukla düz kenar ve saçak silmeleriyle kuşatılan çeşme cepheleri, sâde görünümlü, düz-masif tasarımlara sahiptir. Sokak çeşmeleri tek, iki ve üç cepheli tasarımlar sergilerler. Mevcut çeşmeler arasında; bağımsız, bir duvarın yüzeyine ya da iki sokağın kesiştiği köşeye yerleştirilmiş örnekler bulunmaktadır. Çeşmelerin büyük bir bölümünde su haznesi bulunmaktadır.
 |
| İtalya'da tarihi bir çeşme. |
Malzeme ve teknik
Selçuklu ve Osmanlı devri yapılarında; taş, mermer, tuğla, kiremit, kerpiç, alçı, harç, ahşap, demir ve kurşun türündeki yapı malzemeleri kullanılmıştır. Günümüzde ise daha çok demir, paslanmaz çelik, pirinç ve daha değişik metaller kullanılmaktadır. Kulplu, kulpsuz gibi farklı tasarımları mevcuttur.
 |
| Bolu bölgesinde bir çoban çeşmesi. |
Çoban çeşmeleri
Çoban çeşmeleri yerleşim alanlarından uzakta bulunan ve gelen geçen yolcuların, çobanların ve hayvanların su içmeleri için yapılmış basit yapılardır. Anadolu'nun köylerinde bir simge haline gelmiş çeşmeler birçok olaya da özellikle de efsaneleşmiş sevda hikâyelerinde ve şiirlerde geçmektedir. Genellikle su akan, ve suyu biriktiren iki kısımdan oluşan bu yapılarda: su akan kısımı genelde taş yapı, suyu biriktiren ve hayvanların sulanmasına yarayan yalak kısmı ise beton veya gövdesi oyulmuş tomruk'tan yapılmıştır.
Faruk Nafiz Çamlıbel'in "Çoban çeşmesi" adlı bir şiiri de vardır. Bu şiir bestelenmiş ve şarkı yapılmıştır.
 |
| Güre Yassıçalı Mahallesi Güzelleştirme Derneği Tozlu Çeşmesi |
çeşme kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, Farsça çeşme
Genellikle yol kenarlarında herkesin yararlanması için yapılan, borularla gelen suyun bir oluktan veya musluktan aktığı, yalaklı su hazinesi veya yapısı; pınar:
"Çeşmeler yaptırdım sular içmeye / Kavlükarar ettim alıp kaçmaya" - Halk türküsü
Zanaat Terimleri Sözlüğü - 1976
1. Körükten gelen havayı ocağa ulaştıran boru. 2. Körükten ocağa gelen borunun ucundaki demir. (*Bor -Niğde)
Kelime Kökeni
Farsça çaşme چشمه "göz gibi olan şey, pınar, göze" sözcüğünden alıntıdır. Farsça sözcük Orta Farsça (Pehlevice veya Partça) aynı anlama gelen çaşmag sözcüğünden evrilmiştir. Bu sözcük Orta Farsça (Pehlevice veya Partça) çaşm "göz" sözcüğünden türetilmiştir. Daha fazla bilgi için çeşm maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak
[ Mukaddimetü'l-Edeb (1300 yılından önce) : bülgüyü çıḳdı suv çeşmedin ]