tasım kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, mantık
Doğru olarak kabul edilen iki yargıdan üçüncü bir yargı çıkarma temeline dayanan bir uslamlama yolu; kıyas:
Taşlar katı olur, mermer bir taştır, şu hâlde mermer katıdır uslamlaması bir tasımdır.
Matematik Terimleri Sözlüğü - 1983
Türkçe: kıyas, İngilizce: syllogism, Fransızca: syllogisme, Almanca: Syllogismus, logische Schluss, Latin: Syllogismus
Büyük öncül, küçük öncül ve vargı adlarını alan üç önermeden oluşan ve öncüllerin doğru olması zorunlu olarak vargının da doğru olmasını gerektiren usbilimsel deyim.
Mantık Terimleri Sözlüğü - 1976
Türkçe: kıyas, İngilizce: syllogism, Fransızca: syllogisme, Almanca: Syllogismus
1. İki öncüllü tasımsal çıkarım. Krş.. yalın tasım, yalın tasım biçimleri, yalın tasım kalıbı. ||Örn. "Bütün kediler memelidir, bütün memeliler omurgalıdır, öyleyse bütün kediler omurgalıdır." 2. Tasım 1, çoklu tasım, koşullu tasım, ayrık tasım gibi çıkarımların ortak adı.
Felsefe Terimleri Sözlüğü - 1975
Türkçe: kıyas, İngilizce: syllogism, Fransızca: syllogisme, Almanca: syllogismus, Latin: syllogismos
İki öncüllü çıkarım (dolaylı çıkarım): Ortak bir -> orta terimle birbirine bağlanabilen iki -> önermeden (iki önermede ortak bir terimin bulunması ile) yapılan çıkarım. Verilmiş iki önermeden, bu önermelerin içerdiğini içinde bulunduran bir üçüncü önermeyi çıkarma işlemi. kendilerinden çıkarım yapılan önermelere öncüller ( praemissa), bunlardan çıkarılan önermeye (conclusio) denir. Tasımın şeması şöyledir: M-P (büyük önerme) S-P ( küçük önerme) _______ S-P sonuç Büyük terim= P ile, küçük terim= S yi bağlayan orta terim= M dir. Orta terimin öncüllerde bulunduğu yere göre değişen dört tasım şekli (figür), her bir şeklin de kipleri (modus) vardır (toplam olarak 19 kip). Her tasım belli bir kipe göre kurulmuştur ve tasımın kipi ile şekli arasında bir ilgi vardır: 1. Şekil 2. Şekil 3. Şekil 4. Şekil M----P P----M M----P P----M S----M S----M M----S M----S ______ ______ ______ ______ S----P S----P S----P S----P Örnek: Birinci şeklin kipleri ( öncüllerin tümel ya da tikel, olumlu ya da olumsuz oluşuna göre 4 kipe bölünür): Barbara, celarent, Darii, Ferio. Bunlar da : a = tümel olumlu e = tümel olumsuz İ = tikel olumlu o = tikel olumsuz’u gösterirler. ( Ör. Barbara : üç a ile üç önermenin de tümel olumlu olduğunu gösteriyor.)
Tasım veya kıyas (Eski Yunanca: συλλογισμός) mantıkta, birisi orta terim olmak üzere "öncül" adı verilen iki önerme ile bu iki öncülden zorunlu olarak çıkarsanan ve ardıl adı verilen üçüncü bir önerme biçimde ifade edilen ya da edilebilen kanıttır.
YanıtlaSilTemel yapı
Tasım temel kategori olarak 3 bölümden oluşur
• Majör Terim
• Minör Terim
• Sonuç
Aristoteles'e göre her terim şu formdadır; "Her A, B'dir", "Bazı A'lar, B'dir", "Hiçbir A, B değildir" veya "Bazı A'lar, B değildir". Burada A bir terim, B ise başka bir terimdir."Bütün A'lar, B'dir" ve "Hiçbir A, B değildir" universal önerme; "Bazı A'lar B'dir" ve "Bazı A'lar B değildir" ayrıntı önermedir. Örneğin:
• Majör Terim: Bütün insanlar ölümlüdür.
• Minör Terim: Bütün Yunanlar insandır.
• Sonuç: Bütün Yunanlar ölümlüdür.
Yukarıdaki üç farklı tanım farklı bir kategoriyi temsil eder. Yukarıdaki örnekte, insanlar, ölümlü ve Yunanlar gibi. Ölümlü majör tanım, Yunan ise minör tanımdır. Bu örnekte bir de ortak tanım vardır ki, o da "insanlar"dır.Her iki tanım da, sonuç gibi, üniversaldir.
Majör Terim: Bütün ölümlüler ölür.
Minor Terim: Bazı ölümlüler erkektir.
Sonuç: Bazı erkekler ölür.
Bu örnekde de, Majör tanım "ölüm", minör tanım da "erkek" ve ortak tanım da "ölümlü"dür. Majör terim üniversal, minör terim ve sonuç ayrınt önermedir.