estetik hakkında bilgi nedir TDK sözlük anlamı ne?
Fransızca esthétique
1. isim Sanatsal yaratının genel yasalarıyla sanatta ve hayatta güzelliğin kuramsal bilimi, güzel duyu, bedii, bediiyat:
"Boğaziçi'nin, Sarayburnu yarımadasını, tarihî üslup ve estetiklerini korumak için çok iyi hazırlanmış projeler var." - Haldun Taner
2. sıfat Güzellik duygusu ile ilgili olan.
3. sıfat Güzellik duygusuna uygun olan:
"Büyük bir kısmında edebî ve estetik bir kültüre delalet eden bir lisan kullanılmıştır." - Asaf Halet Çelebi
4. isim, felsefe Güzelliği ve güzelliğin insan belleğindeki ve duygularındaki etkilerini konu olarak ele alan felsefe kolu, güzel duyu, bedii.
5. sıfat, tıp Kusurlu bir organı düzeltmek veya güzelleştirmek amacıyla uygulanan (yöntemler):
Estetik cerrahi.
Estetik Kelimesinin Kökeni
Fransızca ésthetique "güzelliğe ilişkin [sıf.], güzellik teorisi [ad]" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Almanca aynı anlama gelen aesthetisch sözcüğünden alıntıdır. (İlk kullanımı: 1750, A. T. Baumgarten, Alman filozof.) Bu sözcük Eski Yunanca aisthētá αισθητά "duyu organlarıyla algılanabilen şeyler, görülenler" sözcüğünden +ikos sonekiyle türetilmiştir. Yunanca sözcük Eski Yunanca aisthánō αισθάνω "algılamak, duymak, duyumsamak" fiilinin nötr hal çoğuludur. Yunanca fiil Hintavrupa Anadilinde yazılı örneği bulunmayan *awis-dhyo- "duyu-verme, kulak koyma" biçiminden evrilmiştir. Bu biçim Hintavrupa Anadilinde yazılı örneği bulunmayan *au-4 "duymak" kökünden türetilmiştir.
Estetik Kelimesi için Tarihteki En Eski Kaynak
"güzellik duyusu veya teorisi" [ Ahmet Rasim, Şehir Mektupları (1899) : Estetik nedir bilir misiniz? Hayır, değil mi? İhtimal ki nasıl okunur onu da bilmezsiniz. ]
"güzelleştirici tıbbi müdahale" [ c (1937) : Birinci sınıf operatör Dr. Cafer Tayyar: (...) Kadın, erkek ameliyatları, estetik - yüz, meme, karın buruşuklukları ]
Güzel duyu, bedii ya da estetik sanatla, güzellikle ve zevkle ilgilenen felsefe dalıdır. Estetik, eski Yunanca aisthesis sözcüğünden gelmektedir. Anlamı; duymak, algılamak demektir. Güzelliğin oluşturulması ve değerlendirilmesiyle ilgilenir. Duygu ve beğeninin yargılanması olarak da geçen duyusal-duygusal değerleri inceler. Sanat felsefesi ile yakından ilişkilidir. En geniş tanımı ile sanat, kültür ve doğa üzerine eleştirel düşünce çalışmasıdır. Estetik konusu ilk çağdan beri filozoflar tarafından irdelenmiştir. Platon, Aristoteles ve daha sonra Aydınlanma Çağı düşünürlerinden Leonardo Da Vinci, estetik kavramı ve estetik dalıyla ilgilenmiştir. Estetikte sadece güzel olan incelenir ve bu tanım, estetiğin alanını oldukça daraltmış olmasına rağmen bazı filozoflar buna karşı çıkmıştır.
Güzel olan ve güzellik hakkında ya da güzellik değeri ve güzellik yargısı felsefe tarihinde her zaman değerlendirmeler söz konusudur. Bu bağlamda hemen her felsefe eğiliminin epistemoloji, mantık ve etik bölümleri olması gibi genelde açık ya da örtük olarak estetik bir bölümü de olduğu söylenebilir.
Kökenbilimi
Terimi 1750 yılında ilk ortaya atan Alman düşünür Alexander Gottlieb Baumgarten'in tanımladığı şekliyle estetik, duyusal bilginin bilimidir; konusu da duyusal yetkinliktir. Gerçekleştirmek istediği, güzel üstünde düşünme sanatıdır. Estetik kavramı güzel olanı aramak, duyumsamak şeklinde açıklanır.
Baumgarten'dan önce estetiği bir felsefe kolu olarak biçimlendiren önemli düşünürlerin başında Alman filozof Immanuel Kant gelmektedir. Estetik sözcüğü, Grekçe aisthesis ya da aisthanesthai sözünden gelir. Aisthesis sözcüğü; duyum, duygu, algılamak, duyular anlamına gelmektedir.
 |
| A. G. Baumgarten'in 1750 basımı Aesthetica kitabının kapağı |
Estetiğin Sınıflandırılması
Felsefenin bir alt kolu olarak estetiği bazı ölçütlerden hareketle sınıflandırmak mümkündür. Örneğin bilim dallarına göre edebiyat estetiği ve resim estetiği gibi. Edebiyat estetiğini ise edebî türlere göre kendi içerisinde de sınıflandırmak mümkündür. Örneğin şiir estetiği, öykü estetiği, kısa öykü estetiği, roman estetiği, eleştiri estetiği ve drama/tiyatro estetiği gibi. Hatta diğer türlerin estetiğinden dahi söz edilebilir. Masal estetiği gibi. Edebiyat estetiği hakkında özellikle yabancı dillerde oldukça fazla literatür mevcuttur. Şöyle ki:
- Horst Redeker, Edebiyat Estetiği (Çev. Aziz Çalışlar), Kuzey Yayınları, Ankara, 1986, 286 s.
- Stein Haugom Olsen, "Edebiyat Estetiği ve Edebiyat Uygulaması" (Çev. Yrd.Doç.Dr.Adem Çalışkan), Studies of the Ottoman Domain / Osmanlı Hakimiyet Sahası Araştırmaları, C. 5, S. 9, Ağustos 2015, ss. 1-29.
- Stein Haugom Olsen, "Edebiyat Teorisi ve Edebiyat Estetiği" (Çev.Yrd.Doç.Dr.Adem Çalışkan), Studies of the Ottoman Domain / Osmanlı Hakimiyet Sahası Araştırmaları, C. 5, S. 9, Ağustos 2015, ss. 30-52.
Estetik konusunun temel soruları
- Güzel nedir?
- Güzellik nesnel midir?
- Güzelliğin iyi veya kötüyle ilişkisi var mıdır?
- Güzel denen nesneleri güzel kılan şey nedir?