Cüneyd-i Bağdâdî

Cüneyd-i Bağdâdî (830 – 909), 9. yüzyılda yaşamış İslamî-Batınî alimi ve Alevi meşrepli mutasavvıf ve bir filozof.

Bağdat'ta doğdu ve orada yaşadı. Ailesi aslen İran'ın Nihâvend şehrine mensup olup cam ticaretiyle uğraştıklarından Kavârirî nisbesiyle tanınmak­taydı. Bizzat Cüneyd-i Bağdadi'de ipek ticaretiyle meşgul olduğundan Hazzâz lakabıyla tanınmıştır. Ailesinin İran'ın Nihâvend şehrinden Irak'ın Bağ­dat şehrine ne zaman geldiği kesin olarak bi­linmesede kendisinin Bağdat şehrinde doğan Alevi meşrepli mutasavvıf olduğu için "Şeyh'ûl Alevi Pîr-i Bağdadi" nisbesiyle anılır.

{tocify} $title={İçindekiler}

Hakkında bilgi nedir?

Cüneyd-i Bağdâdî (Şeyh'ûl Aleviyye)

شيخ العلوي پير جنيد بغدادي

• Doğum tarihi: 830
• Doğum yeri: Bağdat
• Ölüm tarihi: 909
• Ölüm yeri: Bağdat

Eğitimi

Ebû Sevr el-Kelbi'den fıkıh eğitimi aldı. Ebû Ali el-Hasan bin Arefe el-Abdî başta ol­mak üzere bazı âlimlerden hadis dinle­di. Dayısı Serî es-Sakatî ve Ebû Hamza el-Bağdâdî gibi Alevî şeyhlerin sohbetlerinde bulundu. Sonraki yıllarda vaaz vermeye başladı ve İslami İlimler üzerinde derin bilgi sahibi oldu. Câferî mezhebinden olduğu bilinmektedir.

Dönemin birçok ünlü Alevî şeyhi Cüneyd-i Bağdadi'nin sohbetin­de bulunmuştur. Ebû Muhammed el-Cerîrî, Ebû'l-Abbas İbnü'l-Arabî, İsmail b. Nûceyd. Ali b. Bündâr es-Sayrafî, Câfer bin Yunus eş-Şiblî, Mimşâd ed-Dîneverî, Abdullah eş-Şarânî, Muhammed b. Ali el-Kettânî. Ebû'l Zerr el-Vâsıtî. Ebû Amr ez-Zeccâcî Cü­neyd Bağdadi'in sohbetinde bulunan tanınmış Tarikat-ı Aleviyye mutasavvıf âlimlerinden olan Alevî meşrepli şeyhlerdendir. Bu sebeple tarikatların tamamı­na yakın kısmı silsilelerinde Cüneyd-i Bağdadi hazretleri'ne yer verirler. Mut­lak İmam, Şeyh'ûl Aleviyye, Kutb'ûl Alevi, Sadr-i Kebîr gibi unvanlarla anılan fıkıh âlimi İbn Süreye de onun sohbetinde bulunmuş, ruhaniyetinin tesirinde kalmış ve manevî alandaki bilgilerini ona borçlu olduğunu ifade etmiştir.

Cüneyd-i Bağdadi'nin tasavvufî görüşleri, hem çağdaşı Alevîler hem de daha sonraki mu­tasavvıflar üzerinde derin tesirler bırakmıştır. Onun açtığı yoldan gidenlere Cüneydî denildiğini kaydeden Hücvîrî, ken­di şeyhlerinin de bu zümreye mensup ol­duklarını belirtmektedir. el-Münkız mine'd-dalâl adlı eserinde belirttiğine gö­re Gazzâlî'nin tasavvufa yönelmesinde de Cüneyd-i Bağdadi'nin tesiri olmuştur. El-Lüma', et-Ta'anuf, Kûtü'l-kulûb ve er-Risâle gibi tasavvufun temel kaynakları Cüneyd-i Bağdadi'nin fikirlerine geniş yer ayırır, onun tasavvufî konulardaki sözlerini delil sa­yarlar.

Hakkında yapılan çalışmalar

Cüneyd-i Bağdadi'nin bazı mektupları günümüze kadar gelmiştir. Bu mek­tupları Ali Hasan Abdülkâdir The Life Personality and Writings of al-Junayd adlı eserinin içinde ingi­lizce tercümeleriyle birlikte yayımlamış­tır. Aynı mektuplar bazı yeni mektupla­rın ilâvesiyle Cüneyd-i Bağdadî Hayatı Eserle­ri ve Mektupları adıyla yayımlanmıştır.

Kaynakça

• Alevî Türkmen Pîr ve Şeyhleri; Seyyid Ali İmadeddin Nesîmî ve Pîr Cüneyd-i Bağdadî
• "Tarikât-ı Aleviyye'nin Tasavvuf Alimleri Silsilesi"
• [İbnü'I-Mülakkın, Tabakatül Evliya, s. 137, Ateş,Süleyman, Cüneydi Bağdadi: Hayatı Eserleri ve Mektupları s. 47]
• Tezkiret'ûl Evliyâ fi'l Bağdad - Bağdad Evliyâ Tezkiresi

Cüneyd-i Bağdâdî’nin türbesinin minyatürü (Matrakçı Nasuh, Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irâkeyn, İÜ Ktp., TY, nr. 5964, vr. 55a)

Cüneyd-i Bağdâdî’nin er-Resâʾil içinde bulunan Devâʾü’l-ervâḥ adlı risâlesinin ilk ve son sayfaları (Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 1374/4, vr. 52a, 54a)