Kişilik, yetenek ve özellikleriyle toplumsal yaşamda etkili olan insanı, kendine özgü ve benzersiz bir varlık olarak dile getiren kavram. Psikolojide ağırlıklı bir yer taşır ve değişik anlayışlara göre farklı biçimlerde tanımlanır. En genel anlatımla kişilik, bilinçli bir insanın kendini (ben) benzersiz ve süregen bir özne olarak kavrama işlevini dile getirir.
Kişiliğin oluşumunda belirleyici ağırlığı fizyolojik, psikolojik, toplumsal öğelerden herhangi birine vermekle birbirinden farklı anlayışlara ulaşılır. Tarih içinde insan kişiliklerini tiplere ayırma anlayışı esas olarak XIX. yüzyılla birlikte ortaya çıktı. Fizyolojik özelliklere bağlı olarak insanlar kimi tip sınırlarının içine sokulmaya çalışıldı. Salgı bezlerinin işlev görme özelliklerinden, kandaki kalsiyum-potasyum oranının büyüklüğü ne dek değişik göstergeler bu tiplemede rol oynadı.E. Kreschmer ve sonraları W.H. Sheldon tarafından dış görünüşe göre tiplemelere gidilerek insanlar piknik, astenik, atletik ya da egdoformik ve mezoformik diye adlandırdıkları üçlü sınıflamalar içine sokulmaya çalışıldı. Aynı tekyanlı yaklaşım, bu kez psikolojik öğeye ağırlık verilerek XX. yüzyılda C. G. Jung ve E. Spanger tarafından gerçekleştirildi. Jung'un içedönük ve dışadönük tiplerinin yanında E. Spanger teorik, ekonomik, estetik, toplumsal, siyasal ve dinsel olarak sıraladığı ana değerlerden egemen değer yönünün saptanmasına dayalı bir tiplemeye gitti. Ne ki insan kişiliğini böyle tiplere sokma girişimlerinin yerinde olmadığı anlayışı bilim çevrelerinde ortaya konunca, kişilik analizinde yeni kavram ve yöntemler savunuldu. Bunların başlıcalarından biri G. W. Allport'un kişilik özelliği kavramıdır. Allport, bu özelliği biyolojik yapı temelinde deneyim boyunca kazanılmış psiko-fizyolojik durum olarak tanımlayarak, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal öğeleri dengelemeye çalıştı.Ne ki insan kişiliğini böyle tiplere sokma girişimlerinin yerinde olmadığı anlayışı bilim çevrelerinde ortaya konunca, kişilik analizinde yeni kavram ve yöntemler savunuldu. Bunların başlıcalarından biri G. W. Allport'un kişilik özelliği kavramıdır. Allport, bu özelliği biyolojik yapı temelinde deneyim boyunca kazanılmış psiko-fizyolojik durum olarak tanımlayarak, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal öğeleri dengelemeye çalıştı.Ne ki insan kişiliğini böyle tiplere sokma girişimlerinin yerinde olmadığı anlayışı bilim çevrelerinde ortaya konunca, kişilik analizinde yeni kavram ve yöntemler savunuldu. Bunların başlıcalarından biri G. W. Allport'un kişilik özelliği kavramıdır. Allport, bu özelliği biyolojik yapı temelinde deneyim boyunca kazanılmış psiko-fizyolojik durum olarak tanımlayarak, fizyolojik, psikolojik ve toplumsal öğeleri dengelemeye çalıştı.
Kimi psikologlar kişilik yapısının oluşumunu incelemeye yöneldi; değişik yöntem ve test uygulamalarına gidildi. Çocukluğun, toplumsal çevrenin kişiliğin oluşumundaki rolü incelendi. Diyalektik maddeci anlayışta ise kişilik, insanı oluşturan sosyo-politik , manevi ve kültürel koşulların bağlamı içinde ele alınır. Toplumsal ilişkilerin toplamı olarak görülen insanın kişiliği büyük ölçüde bu bağlamda, özellikle bağlı olduğu sınıfın çıkarları ve ona özgü psikolojik öğeler çerçevesinde biçimlenir.
{tocify} $title={İçindekiler}
TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
kişilik, -ği
1. isim Bir kimseye özgü belirgin özellik, manevi ve ruhsal niteliklerinin bütünü, şahsiyet:
"Birbirinden çok farklı kişiliklere sahip insanlar, zamanlarının büyük bölümünü bir arada geçirmek zorundaydılar." - Ahmet Ümit
2. isim İnsanlara yakışacak durum ve davranış.
3. isim, toplum bilimi Bireyin toplumsal hayatı içinde edindiği alışkanlıkların ve davranışların bütünü.
4. sıfat Herhangi bir kişi için, herhangi bir kişiye yetecek miktarda olan:
"Dün akşamki içkili aşevi tenhaydı, kapıya yakın iki kişilik bir masaya oturdu." - Yusuf Atılgan
5. sıfat Herhangi bir sayıda kişiden oluşan:
"Biz kadın, kız ve çocuk, on altı kişilik bir kafile olduk." - Aka Gündüz
6. isim Yabanlık.
Ruhbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
Türkçe: şahsiyet, İngilizce: personality
Kişinin, işler durumdaki ruhsal, bedensel ve fizyolojik özelliklerinin kendine özgü olan az çok durağan bütünlüğü.
Eğitim Terimleri Sözlüğü - 1974
Türkçe: şahsiyet, İngilizce: personality, Fransızca: personnalité
1. Bireyin, toplumsal çevresi içinde karşılaştığı ve edindiği izlenimlerle oluşturduğu davranış özelliği. 2. Bireyin ruhsal ve toplumsal tepkilerinin tümüne verilen ad. 3. Bir kimsenin kendine göre belirgin bir özelliği olması durumu.
Yöntembilim Terimleri Sözlüğü - 1981
Türkçe: şahsiyet, İngilizce: personality
Bireyleri değişik kaynaklardan gelen, ayrıtsal yanlarıyla örnekçeler içinde kümeleyen kişisel özelliklerin bileşimi.
Felsefe Terimleri Sözlüğü - 1975
Türkçe: şahsiyet, İngilizce: personality, Fransızca: personalité, Almanca: Persönlichkeit, Personalitat
1. Kişinin özünü kuran, kişiyi kişi yapan şey. 2. Bireyin tinsel ve ruhsal niteliklerinin, özelliklerinin toplamı.
İktisat Terimleri Sözlüğü - 2004
bk. hukukî kişilik