Galapagos kara iguanası (Conolophus subcristatus), Iguanidae familyasına ait, pullu bir sürüngen türü. Conolophus cinsine mensup üç türden biridir. Öncelikle Fernandina, Isabela, Santa Cruz, North Seymour, Baltra ve South Plaza adaları olmak üzere Galapagos Adalarına özgü endemik canlılardır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Biyolojik sınıflandırması
- Âlem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf: Reptilia (Sürüngenler)
- Takım: Squamata (Pullular)
- Alt takım: Iguania
- Familya: Iguanidae (İguana)
- Cins: Conolophus
- Tür: C. subcristatus
- İkili adlandırma: Conolophus subcristatus (Gray, 1831)
Taksonomi
Galapagos kara iguanası bölgedeki çeşitli adalarda farklı morfolojik ve renksel değişiklikler göstermektedir. Conolophus cinsinin kapsadığı üç türden iki tanesi olan C. rosada ve C. pallidus adaların batı bölümünde, son tür ise merkezi kısımlarda yaşamını sürdürmektedir (C. subcristatus). Genel adıyla Conolophus ismi, canlının sırtı boyunca yer alan dikenli tepeleri ifade eden iki Yunanca kelimeden türetilmiştir; dikenli anlamında kullanılan conos (κώνος) ve sorguç veya tüy anlamına gelen lophos (λοφος). Tür adı olan (Subcristatus) ise Latince daha küçük veya az anlamına gelen sub ve "tepeli, ibikli, sorguçlu" anlamlarıa gelen cristatus isminden türetilmiştir. Bu ifade Iguanidae familyasında pek sık görülmediği üzere, sırt boyunca "kısa" olan sorguçları vurgular.
 |
| Santa Fe Adası 'na özgü C. pallidus türü |
Anatomi ve morfoloji
Charles Darwin Galapagos kara iguanalarından "alt kısmı sarımsı-turuncu ve üst kısmı kahverengimsi-kırmızı renkte olan sersem bir görünüme sahip çirkin hayvanlar" olarak bahseder. Yaşadıkları adaya bağlı olarak Galapagos kara iguanaları 1-1,5 metre arası uzunluğa ve 12 kiloya kadar ağırlığa ulaşırlar. Soğukkanlı canlılar olmaları nedeniyle gün içinde volkanik kayalar üzerinde güneşlenerek sıcaklığı emerler ve gece vakti oyuklarında uyurken vücut ısılarını bu şekilde muhafaza etmiş olurlar. Kuşlar ile birlikte simbiyotik bir yaşama sahiptirler; kuşlar iguanalara yapışmış parazit ve keneleri yiyerek beslenirken aynı zamanda iguanalar da üzerindeki zararlılardan arınmaktadır.
 |
| Galapagos kara iguanası beslenmesi |
Beslenme Şekli ve Ömrü
Kara iguanaları öncelikli olarak otçullardır ancak bazı bireyleri böcekler, kırkayaklar ve leşleri de tüketme yoluyla beslenmelerini tamamlayarak fırsatçı etçiller olduklarını göstermektedirler. Bunun sebebi tatlı suyun ada üzerinde çok kıt olmasıdır. Galapagos kara iguanası nemliliğinin büyük bir kısmını, beslenmesinin %80'ini oluşturan dikenli armut kaktüsünün (Kaynanadili) meyve, çiçek ve hatta dikenlerinden karşılamaktadır. Yağışlı mevsimler boyunca yerdeki su birikintilerinden ve Portulaca cinsi bitkilerin sarı çiçekleri üzerinde toplanan suları tüketerek tam bir bolluk yaşarlar. Galapagos kara iguanalarının tahmini ömrü 50-60 yıldır.
 |
| Düşmüş kaktüs parçasıyla beslenirken |
Üreme
Galapagos kara iguanaları yetiştikleri adaya bağlı olarak 8-15 yıl içerisinde cinsel açıdan olgun bir hale gelirler. Çiftleşme sezonu adalar arasında farklılık gösterir, çiftleşmeden kısa bir sonra dişi iguana yuva yapmak için kumlu alana göç eder. 45 santimetre derinliğindeki bir oyuk içerisine 2-25 adet arası yumurta bırakır. 90-125 gün aralığındaki bir süreçten sonra yumurtalar çatlamaya başlar ve yavrular dışarı çıkar.
Deniz ve kara iguanalarının yaşam alanlarının çakıştığı South Plaza adasında, bazı zamanlar bu iki farklı türün karşılaşması ve çiftleşmesi, iguanaların kendi türlerine has özelliklerin karışmasına ve ortaya hibrit iguana adı verilen bir türün oluşmasına sebep olur. Bu çiftleşme genellikle erkek deniz iguanası ve dişi kara iguanası arasında gerçekleşme eğilimindedir. Farklı cinslerden farklı türler olmalarına ve uzun ayrılık zamanlarına rağmen yavrular yaşayabilirler ve genellikle kısır olurlar.
 |
| Güneşlenme sırasında |
Nüfus
Galapagos sınırları içerisinde 5.000 ile 10.000 arası kara iguanasının geçmişte yaşadığı tahmin edilmektedir. Charles Darwin Santiago adasındayken iguana sayısı çok fazlaydı ve o zamanlar henüz King James Island adıyla bilinen ada hakkında Charles düşüncelerini şöyle belirtmişti "...sayıları hakkında bundan daha etkili bir kanıt veremem. Santiago adasından ayrıldığımız dönemlerde çadırımızı kurabilmek için oyuk açılmamamış tek bir alan bulamadığımız anlar olmuştu."
Her nasılsa, 1800'lü yıllarda balina avcıları ve yerleşimciler Galapagos'u ziyeret etmeye başladıklarında yanlarında keçi, domuz, kedi ve köpek gibi hayvanları getirmeye başladılar. Zamanla bu hayvanlar sahiplerinden kaçtılar veya adaya terk edildiler. Bunun neticesinde aç kalan kediler yavru iguanaları, köpekler yetişkin bireyleri avlamaya başladılar. Keçiler ise iguanaların besin olarak tükettiği bütün bitkileri yediler. Günümüzde Santiago adasındaki -zamanında Darwin'in notlarında bahsettiği- bol miktradaki iguanaların ve adada yaşayan diğer bütün hayvanların nesli tükenmiştir.
 |
| Erkek Galapagos kara iguanası |
Kurtarma Çalışmaları
1990'ların başında Galapagos kara iguanaları, Baltra adasında bu canlıları yeniden üretme kampanyasının bir konusuydu. İddiaya göre 1954 yılında Baltra adasında konuşlu askerler tarafından eğlence amaçlı vurulmaları sonucu bu canlıların sayıları azalmış ve soyları tükenmişti. Her nasılsa 1930'ların başında William Randolph Hearst kara iguanası popülasyonunun bir kısmının yerini Baltra adasından, adanın birkaç yüz metre kuzeyindeki North Seymour adasına, neden o adada iguana bulunmadığını anlayamamasından ötürü ve iguanaları yaymak için taşıyarak değiştirmişti. Hearst'in yerini değiştirdiği iguanalar hayatta kalmayı başardı ve Charles Darwin Araştırma İstasyonu'nda "nesli tükenmekte olan hayvanların korunaklı bölgelerde yetiştirilmesi programı"nda damızlık olarak kullanıldılar ve sonucunda başarıya ulaşılarak Baltra ve diğer yerler için yeniden bu canlıların türetilmesinin önü açılmıştır. Ziyaretçiler bugün sıklıkla Baltra Havaalanı pist yolunun her iki tarafında bu iguanalara rastlamaktadırlar.
 |
| Sarı renkli kara iguanası (Charles Darwin Araştırma İstasyonu) |