Atatürk çiçeği, Noel yıldızı veya Poinsettia (Euphorbia pulcherrima), anavatanı Meksika ve Orta Amerika olan sütleğengiller familyasına ait bir çiçek türü. Ortada küme oluşturan küçük sarı çiçekleri, taçyaprağa benzeyen, genellikle kırmızı renkli bürgülerle (yaprak benzeri yapılar) çevrilidir.
"Atatürk çiçeği" adı bir süs bitkisi olarak Türkiye'de tanınması ve yetiştirilmesine önayak olan Mustafa Kemal Atatürk'ten gelir. Yetiştirilmesi sırasında görev alan bitki bilimcilerden gelen öneri üzerine bitkiye bu isim takılmıştır. 8 Temmuz 1935 tarihli Cumhuriyet Gazetesi'nin birinci sayfasındaki tek sütunluk "Atatürk çiçeği" üst ve "Amerika'da yeni sarı bir çiçeğe Büyük Önderimizin adı verildi" alt başlıklı, Şikago kaynaklı özel haberde "Geçenlerde Vanderbild Üniversitesi profesörlerinden Kırklend laboratuvarında muhtelif operasyonlar neticesinde sarışın renkte yeni bir çiçek elde etmeye muvaffak oldu. Profesör bu yeni çiçeğe isim ararken Kayseride Amerikan Kollejini ziyareti esnasında Atatürkü gören diğer bir profesör yeni elde edilen çiçeğe "Gazi Atatürk" adının verilmesini teklif etti. Bu teklif memnuniyetle kabul edildi ve tescil edilmek üzere bu isim nebatat dairesine gönderildi..." denilmektedir.
Özellikle koyu kırmızı ve yeşil yapraklarından dolayı Hristiyan dünyasında yaygın olarak Noel süslemelerinde kullanılır. Bu yüzden kullanılan diğer bir adı da Noel yıldızıdır. Çiçeğin, yıldız şeklinde yaprak deseni Betlehem Yıldızı'nı ve kırmızı rengi, İsa'nın çarmıha gerilişi ile kurban edildiği sırada akan kanı temsil eder.
"Poinsettia" olan İngilizce adını, 19. yüzyılda bu çiçeği Meksika'dan ABD'ye götüren ve yaygınlaştıran Amerikalı devlet adamı, psikiyatrist ve bitkibilimci Joel Roberts Poinsett'den alır.
{tocify} $title={İçindekiler}
Bilimsel sınıflandırması
- Âlem: Plantae (Bitkiler)
- Bölüm: Magnoliophyta (Kapalı tohumlular)
- Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
- Takım: Malpighiales
- Familya: Euphorbiaceae (Sütleğengiller)
- Cins: Euphorbia
- Tür: E. pulcherrima
- İkili adlandırma: Euphorbia pulcherrima
 |
| San Diego 'da Noel ağacı şeklinde dizayn edilmiş Noel yıldızları |
Tanımlama
Ilıman iklimlerde açık havada yetişebilen bu bitki soğuk iklimlerde saksıda yetiştirilir. Koyu yeşil renkli yaprakları büyük, uzun ve sivri uçludur. Çanak yaprakları kırmızı, pembe veya beyazdır. Çanak yapraklar çoğunlukla çiçek zannedilmektedir, fakat gerçek çiçekleri çok küçük, sarı renkli ve gösterişlidir.
Gövde ve yapraklardan sızan sütümsü özsu bazı duyarlı insanlarda ve hayvanlarda deriyi kabartıp tahriş edebilir. Kediler için tehlikelidir.
Euphorbia pulcherrima genellikle 06-4 metre (20-13 ft) yüksekliğe ulaşan çalı veya küçük ağaçtır. Bitki, uzunluğu 7-16 santimetre (2,8-6,3 in) olan koyu yeşil dişli yapraklara sahiptir. Çeşitlerin turuncu, uçuk yeşil, krem, pembe, beyaz veya mermerli&mdash olduğu normalde alevli kırmızı olan renkli ayraçlar— gruplamaları ve renkleri nedeniyle genellikle çiçek taç yaprağı ile karıştırılır ama aslında yapraklardır. Ayraçların renkleri fotoperiyodizm aracılığıyla oluşturulur, yani renk değiştirmek için karanlık (arka arkaya 6-8 hafta boyunca en az on dört saat) gerekir. Bitkiler ayrıca en parlak renk için gün boyunca bol ışık gerektirir.
Atatürk çiçeği çiçekleri mütevazıdır. Cyathia (her yaprak demetinin merkezinde bulunan küçük sarı yapılar veya sahte çiçekler) içinde gruplanırlar. Yabani Atatürk çiçeğindeki tozlaşma hakkında hiçbir şey bilinmemekle birlikte eşek arı'larının cyathia'yı ara sıra ziyaret ettikleri kaydedilmiştir. Euphorbiaceae'deki tüm çiçekler tek cinsiyetli'dir (yalnızca erkek veya dişi) ve genellikle çok küçüktürler. "Euphorbia"da, çiçekler daha da küçülür ve ardından bir çiçeklenme veya çiçek kümesi halinde toplanır.
Kimyasal bileşim
Pulcherrol ve pulcherryl asetat, lateksin bileşenleri arasındadır. Triterpenler, lateks ve yapraklar da dahil olmak üzere bu bitkinin anten kısmında bulunur. Triterpenoid iskeletten biri, Alzheimer hastalığına yönelik ilaçların temeli olarak araştırılmaktadır.
 |
| Yakından çekim Atatürk çiçeği |
Sıcaklık
Çiçeklenme döneminden önce 15-20 santigrat derece, çiçeklenme döneminde 13-15 santigrat derece, çiçeklenme döneminden sonra 10-12 santigrat dereceye gereksinim duyar. Çiçekli iken 13 santigrat derecenin altına düşmemelidir. Yüksek oranda nem (%70-75) ister. Bununla birlikte hava akımına da ihtiyaç duyarlar. Bitkiyi kış aylarında pencere pervazına koymak kötü bir fikirdir. Soğuk hava yapraklarına dokunabileceğinden, zarar görebilir ve erken yaprak düşürebilirler.
Işık
Yazın aydınlık yarı gölge yerleri sever. Yaprakların kızarması için Eylülden itibaren günde en az 14 saat kesintisiz karanlığa maruz kalmalıdır. Bunu sağlamak için bitki akşam 17.00-08.00 saatleri arasında ışık sızmayan karanlık bir dolaba kaldırılabilir, üstüne ışık geçirmeyen bir örtü ya da kutu örtülebilir. 14 saatlik süre içinde 1-2 dakikalık yapay aydınlatma dahi çiçeklenmeyi ve dolayısıyla yaprakların kızarmasını engelleyeceğinden dolabın kapağı ya da örtü açılmamalıdır. Bu ışık rejiminin 10-12 hafta uygulanmasının ardından ilk tomurcukların görülmesiyle bitki, bol ışık alan aydınlık yerlerde bulundurulmalı ancak doğrudan güneş ışığından korunmalıdır.
Saksı harcı
Atatürk çiçeklerini dikmek için tınlı ve iyi drenaja sahip, torf bakımından zengin toprak tercih edilmelidir. Toprağın pH değerinin 5,5 ila 6,5 arasında olması bu bitkiler için idealdir. Hacim olarak 3 kısım turba, 3 kısım yaprak çürüntüsü, 2 kısım tınlı toprak, 2 kısım yanmış ahır gübresi, 3 kısım kum ve 2 kısım perlitin karışımıyla elde edilen harç da kullanılabilir.
 |
| E. pulcherrima'nin bilimsel çizimi. yaklaşık 1880'ler |
Bakım önerileri
Saksı değiştirme her yıl Nisan ayında yapılır. Gübreleme, Haziran-Ekim ayları arası haftada bir kez 1-2 g/l kompoze olarak verilir. Atatürk çiçeğini ilkbahar aylarından itibaren düzenli olarak gübrelemek gerekir. Bu bitki, her iki ya da üç haftada bir kez, yarı yarıya seyreltilmiş bir ev bitkisi gübresi ile beslenebilir. Çiçeklenme döneminde ise bitkiyi gübreden uzak tutmakta fayda vardır. Bitki, hazirandan eylüle değin sürgün verme esnasında ılık su ile bolca sulanmalı, sıcak havalarda yapraklarına su püskürtülmelidir. Çiçeklenme süresince (Aralık-Ocak ayları) verilen su miktarı azaltılmalıdır. Çiçekli halde iken bitkiye çok su verilirse yapraklarının döküldüğü görülür. Dinlenme dönemi olan ocak ortasında nisan ortasına kadar ise çok az su verilmeli veya toprağı tümüyle tutulmalıdır. Yaşlı bitkiler çiçeklenmesi bittikten sonra Nisan ayında topraktan itibaren 10–15 cm kalacak şekilde kesilerek budanmalıdır.