Galium aparine ('aparine' Yunancada 'apairo' [απαίρω < από «from» + αίρω «kaldırmak için çekmek»] – "tutmak" ya da "Ele geçirmek") Rubiaceae ailesine mensup bir bitkidir.
Biyolojik sınıflandırması
- Âlem: Plantae (Bitkiler)
- Şube: Tracheophyta (Damarlı bitkiler)
- Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
- Takım: Gentianales
- Familya: Rubiaceae
- Oymak: Rubieae
- Cins: Galium
- Tür: G. aparine
- İkili adlandırma: Galium aparine
Sinonimler
- Aparine hispida Moench nom. illeg.
- Aparine vulgaris Hill
- Asperula aparine (L.) Besser nom. illeg.
- Asterophyllum aparine (L.) Schimp. & Spenn.
- Crucianella purpurea Wulff ex Steud.
- Galion aparinum (L.) St.-Lag.
- Galium aculeatissimum Kit. ex Kanitz
- Galium adhaerens Gilib. nom. inval.
- Galium asperum Honck. nom. illeg.
- Galium australe Reiche nom. illeg.
- Galium charoides Rusby
- Galium chilense Hook.f.
- Galium chonosense Clos nom. illeg.
- Galium hispidum Willd.
- Galium horridum Eckl. & Zeyh. nom. illeg.
- Galium intermedium Mérat nom. illeg.
- Galium lappaceum Salisb. nom. illeg.
- Galium larecajense Wernham
- Galium parviflorum Maxim. nom. illeg.
- Galium pseudoaparine Griseb.
- Galium scaberrimum Vahl ex Hornem.
- Galium segetum K.Koch
- Galium tenerrimum Schur
- Galium uliginosum Thunb. nom. illeg.
- Galium uncinatum Gray
- Rubia aparine (L.) Baill.
Tanım
Yoğurt otu yerde veya diğer bitkilerin üzerinde büyüyebilir. Saplarından ve yapraklarından çıkan küçük kancalı tüylerle kendilerini bulundukları yere sabitlerler. Gövdeleri 90 cm veya daha uzun olabilir ve köşeli veya kare şeklindedir. Yaprakları oldukça basit ve doğrusal bir şekildedir.
İlkbahardan yaza yeşeren küçük, yıldız şekilli, beyaz veya yeşilimsi çiçeklere sahiptirler. Çiçekler iki veya üçlü gruplar halinde kümelenmiş şekilde bulunur. Yoğurt otunun 4 yaprağı vardır. Meyvelerinin hepsi tohum dağılımına yardımcı olan kancalı tüylerle kaplıdır.
Etimoloji
Galium bitkinin Dioscorides adıdır. "Galium verum" çiçekleri peynir yapımında sütü kesmek için kullanıldığından Yunanca "süt" anlamına gelen kelimeden türemiştir.
Aparine Theophrastus tarafından kaz çimi için kullanılan bir isimdir. Yunancadan türemiştir ve "sarılmak" veya "ele geçirmek" anlamına gelir.
Dağılımı
Bu tür, İngiltere'den Kanarya Adaları ve Japonya'ya kadar uzanan bir coğrafyaya, Avrupa, Kuzey Afrika ve Asya'nın geniş bir bölgesine özgüdür. Şimdi Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Meksika, Orta Amerika, Güney Amerika, Avustralya, Yeni Zelanda, bazı okyanus adaları ve Afrika'daki dağınık konumların çoğunda da yetişebilmektedir. Kuzey Amerika'ya özgü olup olmadığına dair tartışmalar devam etse de çoğu literatürde o bölgenin de yerli bitkisi olduğu kabul edilir. Pek çok yerde zararlı ot olarak kabul edilir.
Ekoloji
Bitki çitlerde, atık alanlarda, kireçtaşı kırıntılarında ve bahçelerde istilacı ot olarak yetişir.
G. aparine nemli toprakları tercih eder ve drenajı kötü olan alanlarda yaşayabilir. Ortalama üstü azot ve fosfor içeriğine sahip ağır topraklarda geliştiği bildirilmektedir ve 5.5 ile 8.0 arasındaki pH değerine sahip toprakları tercih eder. G. aparine, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yangın sonrası bitki topluluklarında sıklıkla görülür, büyük olasılıkla yerinde bulunan tohumlardan gelişir ve bu nedenle G. aparine'nin zararlı bir ot olarak kabul edildiği alanlarda kontrollü yakmayı etkisiz bir yöntem haline getirir.
yoğurt otu birçok böceğe ev sahipliği yapar; bunlar arasında yaprak bitleri (aphids) ve kurbağa zararlıları bulunur.
G. aparine'de bulunan antrakinoon aldehit nordamnacanthal (1,3-dihidroksi-antrakinon-2-al), tarımsal zararlı olarak bilinen Doğu yaprak kurdu güvesi (Spodoptera litura) anti-yemleme özelliğine sahiptir. Ancak Cecidophyes rouhollahi adı verilen bir akar G. aparine üzerinde yaşayabilir.
Vücut üzerindeki etkileri
Bazı insanlar için Galium aparine yani yoğurt otu ile cilt kontakt dermatit olarak bilinen rahatsız edici bir kızarıklığa neden olur.[16] Bitkinin tüyleri küçük olsa da, cildin daha hassas bölgelerini tahriş edebilirler. Bu durumda çok sayıda küçük çizik, bir döküntü oluşturabilir.
Kimya
"Galium aparine" 'nin kimyasal bileşenleri şunları içerir: iridoid glikozitler, asperulosidik asit ve 10-deasetilasperulosidik asit, asperuloside, monotropein ve aucubin, kafein gibi alkaloidler, fenolik asit gibi fenolikler, antrakinon, nordamnacanthal (1,3-dihidroksi-antrakinon-2-al), flavonoid ve kumarin, sitrik asit gibi organik asitler ve kırmızı bir boya.
Yenilebilirlik
Galium aparine yenilebilir. Bitkinin yaprakları ve sapları, meyveler çıkmadan toplanırsa sebze olarak kullanılabilirler. Bununla birlikte, bitkiyi kaplayan ve onun bulunduğu bölgeye tutunmasını sağlayan çok sayıda küçük kanca, çiğ yenildiğinde tadını daha az lezzetli hale getirebilir. Yoğurt otları kahve ile aynı familyaya mensuptur. Bu bitkinin meyveleri genellikle kurutulup kavrulduktan sonra daha az kafein içeren bir kahve olarak kullanılır.
Halk tıbbı
Yoğurt otu ile yapılan yıkamalar ve yara lapaları geleneksel olarak çeşitli cilt rahatsızlıklarını, hafif yaraları ve yanıkları tedavi etmek için kullanılıyordu. Yara lapası olarak zehirli ısırıkları ve sokmaları gidermek için kullanılmıştır. Yara lapası yapmak için bitkinin tamamı kullanılır ve doğrudan etkilenen bölgeye uygulanır. Kurutulmuş yaprakları ile çay yapmak en yaygın kullanım şeklidir. Sıcak veya soğuk olarak demlenebilir. Soğuk demlenmesi için suya atılıp 24-48 saat buzdolabında saklanır..
Diğer kullanımlar
Dioskurides'in aktardığına göre, eski Yunan çobanları, dikenli ısırgan otu saplarını "kaba bir süzgeç" yapmak için kullanırmış. Bu süzgeç, süt süzmek için kullanılıyordu. Carl Linnaeus daha sonra İsveç'te de aynı uygulamadan bahsetmiştir. Bu gelenek günümüzde bile devam ettirilmektedir.
Avrupa'da, bitkinin kurutulmuş ve keçeleşmiş yaprakları bir zamanlar yatakların doldurulmasında kullanılıyordu. Yapışkan tüyler dalların birbirine yapışmasını sağladığı için birkaç farklı şevit otu türü bu amaçla kullanılıyordu. Bu sayede yatak dolgusu eşit kalınlıkta kalabiliyordu. Yoğurt otunun kökleri ise kalıcı bir kırmızı boya yapmak için kullanılabilir.
Geleneksel olarak, İngiltere ve İrlanda'daki çocuklar bitkiyi bir eğlence aracı olarak kullanmışlardır. Bitkinin yaprak ve gövdelerinin giysilere yapışma özelliği, sahte kamuflaj ve çeşitli şakalar gibi farklı oyun türlerinde kullanılmaktadır.
Resimleri
 |
| Yoğurt otu diğer bitkiler ile. |
 |
| G. aparine bitkisinin yaprakları ve sapı. |
 |
| Galium aparin, yaprak ve meyvelerinin yakın çekimi, Köln, Almanya |
 |
| G. aparine yaprağının yakın çekimi. Kancalı dikenlere dikkat edin. |
 |
| Çengel dikeninin yakın çekimi (160x) |
yoğurt otu ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
isim, bitki bilimi
Kökboyasıgillerden, çiçekli dal uçlarında sütü kestirmekte kullanılan maya bulunan, bir yıllık veya çok yıllık otsu bitki; çobansüzgeci (Galium).
Tarım Terimleri - 1949
Diğer: labkraut
bk. maya otu.