Ek, dilbilimde bir köke veya gövdeye eklenerek yeni bir kelime veya kelime biçimi oluşturmak için kullanılan biçimbirimdir. Ekler, yapım eki ve çekim eki olmak üzere ikiye ayrılabilir. Konumları göz önünde bulundurulduğunda ön ek, son ek, sirkumfiks ve iç ek başlıca ek türlerini oluşturur.
{tocify} $title={İçindekiler}
Konumlarına göre ekler
Ön ek
Ana madde: Ön ek
Ön ekler, bir kökün önüne gelen; "ön ek-kök" yapısına sahip eklerdir. Türkçede ön ek olmamakla birlikte, bihaber ve namert gibi alıntılanmış yabancı kökenli kelimelerin yanı sıra, masmavi, pespembe gibi oluşumlar da ön ek olarak ele alınmıştır. submit, predetermine ve unwilling İngilizcedeki ön eklere örnektir.
Son ek
Ana madde: Son ek
Son ekler, bir kökün sonuna gelen; "kök-son ek" yapısına sahip eklerdir. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğundan ötürü dildeki ekler son ek olarak kategorize edilmektedir. demirci (-ci yapım eki), evden (-den ayrılma eki), evler (-ler çoğul eki) Türkçedeki son eklere örnektir. İngilizcede asked geçmiş zamanı belirten, cats ise çoğulluk belirten son eklere örnek teşkil eder. Fransızcadaki De beaux jours da çoğulluk son ekidir.
Sirkumfiks
Sirkumfiksler, kökün iki tarafına da eklenen, yani "sirkumfiks)kök(sirkumfiks" yapısına sahip eklerdir. İngilizcedeki enlighten, Almancadaki geleitet (leiten fiilinin perfekt hali) veya Guaranicede gidiyorum anlamına gelen aguata fiilinin sirkumfiks eklenmesiyle ndaguatái halini alarak olumsuzluk anlamı kazanması sirkumfikslere örnektir.
İç ek
İç ek veya infiks, kökün içerisine eklenen eklenen, "k-(iç ek)-ök" yapısına sahip eklerdir. İç ekler Avustronezya dillerinde yaygındır. Endonezcede gembung kökü şişkin manasına gelirken, gelembung kelimesinde olduğu gibi -el iç ekini alarak baloncuk anlamı kazanması iç ek örneğidir.
İnterfiks
İnterfiks; iki kök kelimenin arasına gelerek yeni bir kelime oluşturan, "köka-ara ek-kökb şeklinde kullanılan eklerdir. Almancada Arbeitszimmer, İngilizcede speedometer, İsveççede familjefar interfikslere örnek verilebilir.
Dublifiks
Dublifiks, kökün herhangi bir yerine gelerek bir ikileme oluşturan veya tek başına anlamı pekiştiren eklerdir. Türkçede para mara, ev mev; Rapa dilinde kinikini, ngaruru, kokomo, maitataki; İngilizcede money shmoney örnek gösterilebilir.
İşlevlerine göre ekler
Yapım eki
Ana madde: Yapım eki
Öncelikle selamın aleyküm yapım eki bir ektir
Çekim eki
Ana madde: Çekim eki
ek ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim Bir şeyin eksiğini tamamlamak için ona katılan parça:
Yazının ekleri.
2. isim Bir gazete veya derginin günlük yayımından ayrı ve ücretsiz olarak verdiği parça, ilave:
Gazetenin haftalık sanat ve edebiyat eki.
3. isim Sonradan katılan, yapılan, dikilen, yapıştırılan parçanın belli olan yeri.
4. isim İki borunun birbirine birleştirildiği yer.
5. sıfat Eklenmiş, katılmış:
"Okul müdürüyken okulun ek inşaatında hamallarla birlikte çalışmış." - Haldun Taner
6. isim, dil bilgisi Kelime türetmek veya kelimenin görevini belirtmek için kullanılan, başa, sona veya kelimenin içine eklenebilen, bağımlı dil bilgisi ögeleri, lahika.
Kitaplıkbilim Terimleri Sözlüğü - 1974
Türkçe: eski terim ilâve, zeyl, lahika, İngilizce: supplement, appendix
1. Bir yapıttaki bilgiyi tamamlamak, daha eksiksiz olmasını sağlamak amacıyla sonradan çıkarılan kitap. 2. Metin içinde verilmesi yersiz görülen tablo, çizim, sayılama vb. bilgiyi metnin ya da yapıtın arkasında ayrıca gösteren bölüm.
Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü - 1972
Türkçe: lâhika, İngilizce: Affix, Fransızca: affixe, Almanca: Affix
Sözcük türetmek veya sözcüğün görevini belirtmek için kullanılan biçim verici ses ya da sesler: Evci (ev-ci) , evcil (ev-cil) , evli (ev-li) , ev-lenmek (ev-le-n-mek) eve (ev-e) , evden fev-den) , evde (ev-de) , evim (ev-im) vb.
Dilbilim Terimleri Sözlüğü - 1949
Türkçe: lâhika, Fransızca: affixe
Bir kelimeye eklenerek ona yeni bir değer veya yeni bir görev veren öğe. bk. ön ek, iç ek, son ek.
Gramer Terimleri Sözlüğü - 2003
Türkçe: lâhika, İngilizce: affix, Fransızca: affixe, Almanca: Affix
Cümle içinde kelimeler arasında geçici anlam ilişkileri kurmak veya yeni bir kelime türetmek üzere kök ve gövdelerin sonuna eklenen ses veya seslerden oluşan öge. Dünya dillerinde, ekler, kelimedeki eklenme yerlerine göre ön ek, iç ek ve son ek olmak üzere üç türlüdür. Türkçedeki eklerin hepsi de son ek türündedir. Ekler görevleri bakımından çekim ekleri ve yapım ekleri olmak üzere ikiye ayrılır. bk. çekim eki, yapım eki.
Türk Dünyası Gramer Terimleri Kılavuzu - 1997
Azerbaycan Türkçesi: şäkilçi; Türkmen Türkçesi: goşulma ~ affiks; Gagauz Türkçesi: afiks; Özbek Türkçesi: qoşimça ~affiks; Uygur Türkçesi: qoşumçä; Tatar Türkçesi: quşımça; Başkurt Türkçesi: yalğaw ~ affiks; Kmk:koşumça ~ affiks; Krç.-Malk.: affiks ~ calgaw; Nogay Türkçesi: kosımşa ~ affiks;Kazak Türkçesi: kosımşa ~ jurnak ~ affiks; Kırgız Türkçesi: müçö; Alt:: gojulta; Hakas Türkçesi: hozım;Tuva Türkçesi: ko'jumak; Şor Türkçesi: *affiks; Rusça: affiks
Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - 2007
appendix
ek
Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - 2007
attachment
ek