Ayva (Cydonia oblonga), gülgiller (Rosaceae) familyasından 4–5 m boylanan, kırmızı kahverengi gövdeli meyve ağacıdır. Derine gitmeyen yüzeysel kök sistemine sahiptir.
{tocify} $title={İçindekiler}
Bilimsel sınıflandırması
- Âlem: Plantae (Bitkiler)
- Bölüm: Tracheophyta (Damarlı bitkiler)
- Sınıf: Magnoliopsida (İki çenekliler)
- Takım: Rosales (Güller)
- Familya: Rosaceae (Gülgiller)
- Cins: Cydonia
- Tür: C. oblonga
- İkili adlandırma: Cydonia oblonga
Üretimi
10 ile 1000 m arasındaki yüksekliklerde hemen her bölgede yetiştirilebilir. Kumlu-tınlı sıcak ve geçirgen topraklarda yetişir. Soğuğa dayanıklıdır 7 °C periyodundaki sıcaklık ayva için idealdir. Üretimi, tohumla, kök sürgünleri ve çelikleme yapılır. Ayva yetiştiriciliğinin Anadolu'dan Yunanistan ve İtalya'ya geçtiği, milattan önce 650 yılında Yunanistan'da yetiştirildiği ve oradan diğer Avrupa ülkelerine yayıldığı tarihi araştırmalardan anlaşılmaktadır. Ayvaya bugün Avustralya hariç tüm dünya ülkelerinde rastlanabilmektedir.
Dünyada ayva üretiminde Türkiye birinci sıradadır. Yıllık üretim 2000 yılında 100 bin tonu bulmuştu. İkinci Çin 85 bin ton, üçünçü sırada Özbekistan 80 bin ton,Fas 4.sırada46 bin ton 6.sırada Arjantin27,500 tonla 7.sıradaAzerbaycan 27,140 bin tondur. Ayva yaprakları boya ve kozmetik sanayiinde, tıpta da ilaç yapımında kullanılmaktadır. Meyvesi reçel, tatlı, marmelat ve meyve suyu olarak değerlendirilir.
| En çok ayva üretimi - 2012 | |
|---|---|
| Ülke | Ton |
| Türkiye | 135,406 |
| Çin | 125,000 |
| Özbekistan | 80,000 |
| Fas | 46,000 |
| İran | 36,500 |
| Arjantin | 27,500 |
| Azerbaycan | 27,140 |
| İspanya | 14,000 |
| Sırbistan | 10,795 |
| Cezayir | 10,516 |
| World total | 596,532 |
Besin değeri
Ayva meyvesi, %84 su ve çoğu şeker olmak üzere %15 karbonhidrat içermektedir, yağ ve protein oranı ise çok düşüktür. Meyve bunlara ek olarak pektin, tanen, organik asitler, C vitamini ve mineral tuzları ihtiva eder. Meyvenin tohumlarında ise yüzde 14-18 oranında tutkal maddeler, yüzde 16-20 oranında yağ, tanen, renkli maddeler ve yüksek oranda protein, az miktarda amigdalin ve emülsin yer alır. Tohumlarda yer alan nitril bileşikleri mide asidi ile temasa geçtiğinde hidrolize olarak ortaya hidrojen siyanür gazının çıkmasına neden olurlar, ancak çekirdekler sadece büyük miktarlarda yendiği takdirde zehirlidir.
Dağılımı
Anavatanı Hazar denizi dolayları, Kuzey-Batı İran, Türkistan ve Kuzey Anadolu'dur.
ayva kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
1. isim, bitki bilimi Gülgillerden, çiçekleri iri, beyaz veya pembe, yapraklarının altı tüylü, orta yükseklikte bir ağaç (Cydonia vulgaris).
2. isim Bu ağacın büyük, sarı renkte, tüylü, mayhoş, dokusu sertçe, ufak çekirdekli meyvesi:
"Kış için saklamak üzere tavan arasına ayvalar yerleştirmiş." - Abdülhak Şinasi Hisar
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
İngilizce: quince, Fransızca: cognassier, coignassier, Almanca: echte Quitte, Birnquitte, Latin: Cydonia oblonga
Gülgiller (Rosaceae) familyasından, yapraklarını döken, doğal olarak Kafkasya ve Kuzey İran'da yayılış gösteren, ülkemizde meyvesi için yetiştirilen bir tür.
Kelime Kökeni
Farsça ābiyā آبيا "ayva" sözcüğünden alıntıdır.
Tarihte En Eski Kaynak
avya [ Divan-i Lugat-it Türk (1070) ]
ayva [ Saraylı Seyf, Gülistan Tercümesi (1391) ]