Yengeç, On ayaklılar (Decapoda) takımından Brachyura infra takımını oluşturan kabuklu türlerin ortak adı. Tipik olarak çok kısa bir kuyrukları vardır, karın ise toraksın altına gizlenmiştir. Genellikle kalın bir dış iskelete sahiptirler ve bir çift kıskaç ile donatılmışlardır. Yengeçler tüm dünya okyanuslarında bulunurken; ayrıca birçok çeşit tatlısu ve karada yaşayan türü de vardır. Yengeçlerin boyutları sadece birkaç mm olan bezelye yengeçi ile bir bacağının boyu 4 metreye kadar çıkabilen Japon örümcek yengeci arasında değişiklik gösterir.
{tocify} $title={İçindekiler}
Biyolojik sınıflandırması
- Âlem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Arthropoda (Eklem bacaklılar)
- Alt şube: Crustacea (Kabuklular)
- Sınıf: Malacostraca
- Takım: Decapoda (On ayaklılar)
- Alt takım: Pleocyemata
- İnfra takım: Brachyura (Linnaeus, 1758)
Sınıflandırma
- Dromiacea De Haan, 1833
- Dakoticancroidea † Rathbun, 1917
- Dromioidea De Haan, 1833
- Eocarcinoidea † Withers, 1932
- Glaessneropsoidea † Patrulius, 1959
- Homolodromioidea Alcock, 1900
- Homoloidea De Haan, 1839
- Raninoida De Haan, 1839
- Cyclodorippoida Ortmann, 1892
- Eubrachyura de Saint Laurent, 1980
- Heterotremata Guinot, 1977
- Aethroidea Dana, 1851
- Bellioidea Dana, 1852
- Bythograeoidea Williams, 1980
- Calappoidea De Haan, 1833
- Cancroidea Latreille, 1802
- Carpilioidea Ortmann, 1893
- Cheiragonoidea Ortmann, 1893
- Componocancroidea † Feldmann, Schweitzer & Green, 2008
- Corystoidea Samouelle, 1819
- Dairoidea Serène, 1965
- Dorippoidea Macleay, 1838
- Eriphioidea Macleay, 1838
- Gecarcinucoidea Rathbun, 1904
- Goneplacoidea Macleay, 1838
- Hexapodoidea Miers, 1886
- Leucosioidea Samouelle, 1819
- Majoidea Samouelle, 1819
- Orithyioidea Dana, 1852
- Palicoidea Bouvier, 1898
- Parthenopoidea Macleay,
- Pilumnoidea Samouelle, 1819
- Portunoidea Rafinesque, 1815
- Potamoidea Ortmann, 1896
- Pseudothelphusoidea Ortmann, 1893
- Pseudozioidea Alcock, 1898
- Retroplumoidea Gill, 1894
- Trapezioidea Miers, 1886
- Trichodactyloidea H. Milne Edwards, 1853
- Xanthoidea Macleay, 1838
- Thoracotremata Guinot, 1977
- Cryptochiroidea Paul’son, 1875
- Grapsoidea MacLeay, 1838
- Ocypodoidea Rafinesque, 1815
- Pinnotheroidea De Haan, 1833
Anatomisi
Yengeçlerin beş çift bacakları vardır. Bunların ilki bir çift kıskaç ile modifiye edilmiştir ve hareket etmek için kullanılmazlar. Birkaçı dışında her yengeçte, karın sefalotoraksın altında gizlenmiştir.
Yengeçler yan yan yürür çünkü bacakları sadece bu yöne doğru bükülür. kaslar da çifter çifter çalışır. Bu kaslardan biri bacağı sadece çeker ve yeniden uzayabilmek için antagonistik bir başka kasın devreye girmesine bağımlıdır. Ayrıca bu yürüme tarzı, suyun yoğunluğu ile de ilgili olabilir. su, havadan yaklaşık 830 kat daha yoğun bir yapıya sahip. Viskozitesi (akışkanlık) ise havanınkinin 60 katı kadar. Bu durum suda yaşayan canlıların, destekleyici iskelete, karada yaşayan canlılar kadar ihtiyaç duymadığını gösteriyor. Örneğin bu yüzden, büyük bir örümcek yengeci su dışında ayakta duramayıp çökebilir. bununla birlikte, suyun içinde hareket etmek, yine suyun yoğunluğundan dolayı havaya göre çok daha zor. bir yengecin vücudunun yanlara doğru sivrileşen bir yapıda olduğu düşünülürse, onun bu yönde yürümesi çok daha kolay olacaktır. (balıkların vücutlarının da yüzdükleri yöne doğru yassılaşmış yapıda olduğunu hatırlayalım. Bu vücut yapısı sayesinde, suyu yararak ilerlemiş olurlar ve daha az dirençle karşılaşırlar.)
Yengeçlerin insanlar gibi damarları yoktur. Bu nedenle yengeçlerde Açık dolaşım görülür.
Çoğu yengeçler açık olarak seksüel dimorfizm gösterirler ve kolayca cinsiyetleri ayrılabilir. Toraksın altında kalan karın bölgesi erkeklerde daha dardır. Dişilerde ise karında çok sayıda pleopod vardır ve açık olarak daha geniştir. Bu durum döllenmiş yumurtanın dişi yengeç tarafından taşınması ile bağlantılıdır. (tüm pleocyematesda görüldüğü gibi).
Yemek kültürü
Yengeçler hem otçul hem de etçildir ve genellikle su yosunları ile beslenirler Ayrıca yetenekleri ve türlerine göre yumuşakçalar, solucanlar, diğer kabuklular, mantarlar, bakteriler ve tortular gibi diğer besinleri de yerler. Çoğu yengeçler için bitkisel ve hayvansal kaynaklı karışık beslenme hızlı gelişim ve uygun bir vücut yapısı oluşumu için gereklidir.
 |
| Yemeklik yengeçler Fionnphort, İskoçya'daki balıkçılar tarafından ayrıştırılıyorlar |
Yengeç avcılığı
Yengeçlerin 1½ milyon tonun üzerinde parekende pazarlama miktarı ile tüm dünyada avlanan tüm deniz eklembacaklıları arasında % 20'lik bir payı vardır. Bu toplam içindeki bir tür ise tüm oranın ellide birini teşkil eder: Portunus trituberculatus. Diğer önemli türler ise; Portunus pelagicus, Chionoecetes cinsinin pek çok üyesi, mavi yengeç (Callinectes sapidus), Charybdis spp., pavurya (Cancer pagurus), Dungeness yengeçi (Cancer magister) ve Scylla serratadır ve her biri yıllık olarak 20,000 tondan fazla yakalanır.
Sınıflandırma
Yengeçlerin evrimi vücutlarının sağlamlığı ve karınlarının küçülmesi ile karakterize olmuştur. Diğer gruplar da karsinizasyon süreci yaşamış olsalar da bu yengeçlerde daha belirgindir. Yengeçlerde karnın en son oynak kısmı aktif değildir, uropodlar yoktur ve muhtemelen küçülen karnı göğüs kemiğine karşı dik durumda tutmak için kullanılan küçük organlara dönüşmüştürler.
Çoğu eklem bacaklılarda gonoforlar (üreme organları) bacaklarda bulunur. Yaklaşık 850 tür yengeç tatlısu yahut da yarı karasal türlerdir ve dünyanın tropik ve yarı tropik bölgelerinde bulunurlar. Bunların geçmişte yakın ilişkili gruplar olduğu düşünülürdü ancak şimdilerde eski dünyadakiler ve yeni dünyadakiler olmak üzere en az iki ayrı ve bağımsız tür oldukları düşünülmektedir.
Resimleri
 |
| Maskeli yengeç, Corystes cassivelaunus |
 |
| Liocarcinus vernalis |
 |
| Çember yengeç, Atelecyclus rotundatus |
 |
| Halloween yengeci, Gecarcinus quadratus |
 |
| Ok yengeci Stenorhynchus seticornis |
 |
| "Sally lightfoot", Grapsus grapsus |
 |
| Thia scutellata |
 |
| Japon örümcek yengeçi Macrocheira kaempferi |
 |
| Hayalet yengeç, Ocypode quadrata |
Benzer hayvanlar
Bazı diğer hayvan grupları da aynı zamanda yengeç diye adlandırılır yahut da isminde yengeç kelimesi geçer. Bunların içinde gerçek yengeçlerle müthiş derecede benzerlikleri olan fakat Anomura grubuna bağlı olan hermit yengeci, porselen yengeç ve kral yengeç'dir. İngiltere Gıda Standartları Kurumu kral yengecin "yengeç" olarak satılmasına izin verir (HERMİT YENGECİ: hermit yengeci kendini korumak için terk edilmiş bir deniz kabuğunun içine yerleşir. Tehlike anında kabuğunun içine hızlıca çekilir. Büyüdüğünde, kabuğunu daha büyüğüyle değiştirir.)
yengeç kelimesi ne demek TDK sözlük anlamı ve açıklaması nedir?
yengeç, -ci
isim, hayvan bilimi
Eklem bacaklılardan, kabuklu, birinci ayak çifti iki kıskaç olarak gelişmiş, suda yaşayan bir böcek; seretan.
Yengeç, -ç'i
isim, özel, gök bilimi, (yengeci)
► Yengeç Burcu.
Gökbilim Terimleri Sözlüğü - 1969
Türkçe: Seretân, İngilizce: Cancer, Cnc (Cancri), Crab, Fransızca: Cancer, Almanca: Kerbs
Bir takımyıldızın ve burcun adı; Yengeç takımyıldızı, Yengeç burcu.
Zooloji Terimleri Sözlüğü - 1963
İngilizce: crab, Fransızca: tourteau, Almanca: Grosser Taschenkrebs
(anlamdaş. pavurya, Cancer pagurus), Eklembacaklı hayvanlardan kabuklular (Crustacea) sınıfının bir türü. Karapaksı geniş ve yuvarlak olur. Uzunluğu 9-12 cm. Avrupa denizlerinde yaşar. Yenir.
Biyoloji Terimleri Sözlüğü - 1998
Türkçe: seretân, İngilizce: crab, Fransızca: tourteau, Almanca: grosser Taschenkrebs, Latin: Cancer pagurus
Eklem bacaklı hayvanlardan, kabuklular (Crustacea) sınıfının, karapaksı geniş ve yuvarlak, 9-12 cm kadar uzunlukta, Avrupa denizlerinde yaşayan, yenen bir türü. Pavurya.
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü - 2007
Latin: Cancer pagurus
Eklem bacaklı hayvanlardan, kabuklular (Crustacea) sınıfının, karapaksı geniş ve yuvarlak, 12 cm kadar uzunlukta olabilen, Avrupa denizlerinde yaşayan ve yenen bir tür, pavurya.
Kelime Kökeni
Eski Türkçe yan- "geri gelmek, aksetmek" fiilinden +gAç sonekiyle türetilmiş olabilir; ancak bu kesin değildir. Daha fazla bilgi için yankı maddesine bakınız.
Tarihte En Eski Kaynak
yeŋgeç "aynı anlamda" [ Divan-i Lugat-it Türk (1070) ]