köpek

Köpek


Köpek (Canis lupus familiaris); köpekgiller (Canidae) familyasına mensup, görünüş ve büyüklükleri farklı 400'den fazla ırkı olan, etçil, memeli bir hayvan. Boz kurdun (C. lupus) alt türlerinden biri olan köpek, tilki ve çakallarla da akrabadır. Kedilerle birlikte dünyanın en geniş coğrafyaya yayılan ve en çok beslenen iki evcil hayvanından biridir. 2001 yılı tahminlerine göre dünyada 400 milyondan fazla köpek vardır.

Köpekler 12 bin yıldan daha uzun bir süreden beri insanoğlunun av partneri, koruyucusu ve arkadaşı olagelmiştir. Değişik ihtiyaçlara göre farklı köpek türlerinin evrimleşmesinde insanoğlunun önemli rolü olmuştur. İlk köpekler keskin görme ve koku duyusuna sahip avcı köpekleriydi. İnsanlar, ilk tanışmalarından bu yana köpeklerin çeşitli yararlı özelliklerini genetik mühendisliğin en ilkel formlarıyla ön plana çıkartmış ve farklı köpek türlerinin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Örneğin 7-9 bin yıl önce çiftlik hayvanları evcilleştirildiğinde köpekler çobanlık da yapmaya başladı ve bu yönde yapay seçilime uğradı.

Köpeklerin işlevleri ve algılanışları toplumdan topluma fark eder. Antik Mısır'da köpekler kutsal sayılırdı. Günümüzde birçok ülkede bekçi, bazı ülkelerde yük hayvanı ve hatta yiyecek olarak kullanılır. Batılı ülkelerde köpekler genellikle ev arkadaşı ve refakatçi olarak beslenir ve bu ülkelerde köpeklere yönelik ürün ve hizmetler milyarlarca liralık bir endüstri haline gelmiştir. Bunların yanı sıra köpekler engellilere yardım, arama-kurtarma ya da polis köpeği gibi daha sofistike görevlerde kullanılmak üzere de eğitilebilir.

Köpekler
Köpekler


{tocify} $title={İçindekiler}

Köpeklerin bilimsel sınıflandırması



Etimoloji


Köpek sözcüğü modern Türkçeye 15. yüzyılda, muhtemelen Kıpçak Türkçesinden geçmiştir. Köpek sözcüğü Kıpçakçada kabarmak, irileşmek anlamlarına gelen "köp-" fiilinden gelir. Sondaki "-ek" eki ise küçültme anlamı katar. 1312 yılında Araplara Türkçe öğretmek için yazılmış Kitabü'l-İdrak li-Lisani'l-Etrak (Türklerin Dilini Anlama Kitabı) isimli bir Kıpçakça dil kılavuzunda “İtin iri ve tüylü olan cinsine köpek denir,” şeklinde bir ibare vardır. Köpek sözcüğü yerleşmeden önce Türkçede "ıt"[sic] sözcüğü aynı anlamda kullanılıyordu. Orhun Yazıtlarında da geçen ıt sözcüğü hâlen halk ağzında ve çeşitli yörelerde "it" şeklinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Tuvacası ııt ve Yakutçası hâlâ ıt'tır.

Veterinerlikte köpek sözcüğü zaman zaman erkek köpekleri tanımlamak için kullanılır. Dişi köpekler ise kancık olarak adlandırılır. Türkçeye muhtemelen orta Farsça kanîçak (genç kız) kelimesinden geçen sözcüğün kökeni aynı anlamdaki Soğdca kançîk kelimesidir. Sözcük modern Farsçada kanîza şeklini almıştır.

Köpek yavrularına enik (bazı yörelerde encik) denir. Proto Türkçe kökenli bu sözcük Eski Türkçede enük hâlindedir.

Türkçede köpekler yaygın olarak kuçu nidasının tekrarlanmasıyla çağrılır. Bu nida, bazı Doğu ve Güneydoğu Avrupa dillerindeki ve Kürtçedeki köpek sözcükleriyle büyük benzerlik gösterir. Kuzey Slav dillerinden Rusçada kobel sözcüğü, erkek köpek anlamına gelir. Bu sözcük Türkçenin bazı ağızlarında büyük köpek veya köpek yavrusu anlamlarında kullanılır.

Türün Latince trinominal adı Canis lupus familiaris sırasıyla köpek (cinsi), kurt ve evcil sözcüklerinden oluşur.

Köpek Kelimesinin Kökeni

Türkçe köp "gür, sık, iri" sözcüğünden +Ak sonekiyle türetilmiştir. Türkçe sözcük Eski Türkçe köpük sözcüğünden evrilmiştir.

Köpek Kelimesi için Tarihteki En Eski Kaynak

köpük "iri ve tüylü köpek cinsi" [Ebu Hayyan, Kitabü-l İdrak (1312)]
köbek "aynı anlamda" [Hou (1343)]


Köpeklerin kökeni ve tarihi


Yaklaşık 60 milyon yıl önce, Asya'da gelinciğe benzeyen küçük bir memeli yaşıyordu. Miacis olarak adlandırılan bu canlı, köpekgillerin (kurt, köpek, çakal ve tilki) ortak atasıdır. Yaklaşık 30-40 myö Miacis'ten ilk "gerçek köpek" (İng. true dog) olarak bilinen Cynodictis evrimleşti. Bu canlı orta büyüklükte, uzunluğu yüksekliğinden fazla, uzun kuyruklu ve fırça kürklü bir memeliydi. Sonraki bin yıllar içerisinde Cynodictis, Afrika ve Avrasya dallarına ayrıldı. Avrasya dalını oluşturan Tomarctus; kurtların, köpeklerin ve tilkilerin atasıdır. Kurtların en az 16.300 yıl önce Çin'de eti için beslendiğine dair genetik bulgular vardır.

Mısır firavunu II. Antef'in mezartaşındaki
köpek kabartmaları (yaklaşık MÖ 3.
binyılın sonu). Antik
Mısır'da köpekler kutsal sayılır,
sadece kraliyet ailesinin safkan
köpek edinmesine izin verilirdi.

İlk köpekler bundan 12-14 bin yıl önce günümüz Hindistan'ına denk gelen bölgede yaşayan küçük bir boz kurt dalından gelmiştir. Canis lupus pallipes olarak bilinen bu boz kurt türü sonradan Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'ya yayıldı. Bunun yanı sıra günümüzdeki bazı Afrikalı köpek türlerinin atasının kurttan ziyade çakal olması ihtimali de vardır. Fosil kayıtlarına göre, Tunç Çağı başlamadan önce (yak. MÖ 4500) dünyada başlıca beş köpek ırkı vardı: Mastifler, kurda benzeyen köpekler, görerek iz süren tazılar, av istikameti gösteren köpekler (puanterler) ve çoban köpekleri.

Antik Mısır medeniyetinde (baş. yak. MÖ 3000) köpekler kutsal sayılıyordu. Sadece kraliyet ailesinin safkan köpek beslemesine izin veriliyordu. Köpekler, kendilerine tahsis edilmiş hizmetkârlar tarafından bakılıyor, mücevherlerle donatılmış tasma ve koşumlar giyiyordu. Soylular, ahirette kendilerini korumaları için en sevdikleri köpekleri ile birlikte gömülüyordu.


Köpeklerin genetik ve fiziksel özellikleri


Dünyadaki yüzlerce köpek ırkı çok çeşitli renk ve biçime sahiptir. Örneğin bir danua ile bir çivavanın aynı türden canlılar olduğuna inanmak gerçekten güçtür fakat bu iki köpek ırkı genetik yapı olarak birebir aynıdır ve aynı anatomik özelliklere sahiptir. Tüm köpekler 39 çift (78 tane) kromozoma sahiptir. Tıpkı insandaki 23 çift kromozom gibi köpeklerin de her bir kromozom çifti anneden ve babadan gelen birer kromozomdan oluşur.

Melez bir çivava ve Danua
Melez bir çivava (soldaki) ve Danua.
Aralarındaki cüsse ve görünüş farkına
rağmen her iki ırk da evcilleştirilen
kurtların soyundan gelir.

Kuyruksuz doğanlar hariç, köpeklerin vücudunda 319 kemik bulunur. Kas ve tendon yapıları insana benzemekle birlikte vücutlarının üst kısmı -insandakinin aksine- alt kısmı kadar güçlüdür. Vücut ağırlığı ön ve arka bacaklar arasında hemen hemen eşit olarak dağılır. Köpekler, ayılar gibi tüm ayağı üzerinde yürüyen ve ağırlığını topuğuna veren hayvanların aksine parmaklarının üzerinde yürürler. İnsanların aksine köprücük kemikleri yoktur.

Köpekler memeli hayvanlardır. Dişilerin memelerinde bezeler vardır ve eniklerini emzirirler. Çoğu köpek ırkının genellikle sekiz adet meme ucu bulunmakla birlikte bu rakam daha fazla veya daha az -nadiren de tek rakamlı- olabilir.

Tüm etçillerin diş yapısı birbirine benzer. Köpeklerin önce sütdişleri (28 adet), sonrasında kalıcı dişleri (42 adet) çıkar. Üstte ve altta ikişer tane bulunan sivri köpek dişleri diğer dişlerden daha uzundur. Köpeklerin dişleri tüm etçillerde olduğu gibi yüksek taçlı ve sivridir. Bu dişler et parçalamanın yanı sıra silah olarak da kullanılır ve otçulların öğütmeye yarayan geniş dişlerinden farklıdır. Köpekler dişlerini genelde yiyecek öğütmek için kullanmazlar ve yiyeceklerini çiğnemeden yutarlar. Eniklerin diş çıkarma süreci sancılı geçer. Diş etleri acır ve şişer, bazen iştahlarını kaybeder ve ishal olurlar.

1861 yılına ait bir Rus süs köpeği (muhtemelen Bolonka) ile 1904 yılına ait bir St. Bernardın kafatasları
1861 yılına ait bir Rus süs köpeği (muhtemelen Bolonka)
ile 1904 yılına ait bir St. Bernardın kafatasları

İlk köpek ırkları, günümüzdeki kuzey ırkları gibi dik kulaklı ve sivri burunluydu. Günümüzde çok çeşitli cüsse ve yapılarda köpek ırkları mevcuttur. Köpekler koşucu hayvanlardır. Çoğu ırkın kas yapısı, omuzları ve kalça kemikleri iyi birer koşucu olmaya uygundur. Örneğin Afgan tazısı taşlık arazide av peşinde koşmaya ve kısa mesafede dönmeye yeteneklidir. Alman kurdu koşarken uçuyormuş gibi görünür ancak ayaklarından en az biri sürekli yerdedir. Çok çabuk süratlenecek şekilde evrimleşmiş yarış tazısının (greyhound) omurgası aşırı esnektir ve koşarken dört ayağı da yerden kesilir. Porsuk avında kullanılan dakhundun kısa bacakları porsuk deliklerine girip avını takip etmesine imkân verir.

Köpeklerin vücudu -bazı tüysüz ırklar hariç- büyük oranda kıllarla kaplıdır ve homeotermik (vücut ısısını ayarlayabilen) hayvanlardır. Yetişkin bir köpeğin normal vücut ısısı (rektumda) 38 - 39.2°C (100.5 - 102.5°F)'dir. Köpekler çok çeşitli renklerde ve uzunlukta kürke sahip olabilir. Tüysüz Çin köpeği gibi neredeyse tamamen tüysüz olan köpek ırkları da mevcuttur. Özellikle açık renkli kürke sahip olanlar ile tüysüz ırklar uzun süre güneşte kalırlarsa güneş yanığı tehlikesi ile karşı karşıya kalırlar.


Köpeklerin duyuları


Köpeklerin de insanlar gibi beş duyusu vardır. Bunlardan en gelişmiş olanı koku alma duyusudur. Irklar arasında farklılıklar olmakla birlikte tüm köpeklerin koklama duyusu gelişmiştir ve insanlardan çok daha iyidir. Alman kurdu gibi bazı ırklar diğerlerine göre daha iyi koku alma yeteneğine sahiptir ve özel bir eğitimle uyuşturucu bulma, kazazedeleri göçük altından çıkarma gibi işlerde kullanılırlar. Pag gibi kısa burunlu ırkların koku alma duyusu nispeten daha az gelişmiştir. Köpeklerin tat alma duyusu ise insana nazaran daha az gelişmiştir.

Köpeklerin görme mekanizmaları koku alma mekanizmaları kadar gelişmemiştir. Genellikle karanlıkta insandan daha iyi görmekle beraber kuvvetli ışıkta insanlar kadar iyi göremezler. Köpeklerin renkleri algılaması, netlik ayarı ve mesafe tayini zayıftır. Gözleri yanlara daha yakın olduğu için insandan daha geniş bir görüş alanına sahiptirler. Afgan tazısı gibi uzun mesafeden av hayvanlarını seçmesi gereken ırkların ufki görüşleri diğer ırklardan daha iyidir. Köpeklerin gözlerinde üçüncü göz kapağı olarak bilinen bir zar vardır ve göz bebeklerini zararlı maddelerden korur.

Alman çoban köpeği gibi bazı ırklar diğerlerine göre daha iyi koku alma yeteneğine sahiptir.
Alman çoban köpeği gibi bazı ırklar diğerlerine
göre daha iyi koku alma yeteneğine sahiptir.


Köpeklerin yaşam süreleri


Köpeklerin ömrü ırktan ırka değişir. 20. yy.da beslenme ve veterinerlikteki ilerlemeler sayesinde ortalama köpek ömrü önemli oranda uzamıştır. Avrupa ve Amerika'daki köpeklerin ortalama yaşam beklentisi 12,8 yıldır. Genellikle küçük ırklar büyük ırklardan daha uzun yaşar. Örneğin buldoğun ortalama ömrü 6,7 yılken, minyatür kanişinki 14,8 yıldır. Köpeklerin ömrü, kalıtsal özelliklerinin yanı sıra bakım, beslenme, egzersiz, stres ve işe bağlı yıpranma oranına bağlıdır. Guinness'e göre en fazla yaşamış olan kayıtlı köpek, 1910'da doğan ve 29 yıl 5 ay yaşayan bir Avustralya sığır çobanı köpeğidir.

29 yıl 5 ay yaşamış olan resimdeki gibi bir Avustralya sığır çobanı köpeği, bilinen, kayıtlı en uzun yaşamış köpektir.
29 yıl 5 ay yaşamış olan resimdeki gibi bir Avustralya
sığır çobanı köpeği, bilinen, kayıtlı en uzun yaşamış köpektir.

Köpeklerde üreme


Köpeklerin cinsel olgunluğa ulaşması 6-12 ay, sosyal olgunluğa ulaşması ise 2 yıl alır. Küçük ırklar büyük ırklara nazaran daha erken cinsel olgunluğa ulaşır. Büyük ırkların kancıkları genellikle 8-9 aylıkken ilk kez kızışırlar. Kancıklar ilk periyodlarını 6-18 ay arasında görürler ve sonrasında bu süreç yaklaşık senede iki defa gerçekleşir. İstisnai olarak sadece Afrikalı basenji ırkı senede bir periyod görüp bir kez yavrular.

Erkek köpek yaklaşık olarak 6. ayda cinsel olgunluğa erişir ve bundan sonra sürekli çiftleşebilir. Büyük ırkların cinsel olgunluğa erişmesi biraz daha uzun sürebilir. Erkek köpek kancıkların östrus esnasında bıraktığı yumurtalardan çok daha fazla sperm üretir ve yaşlanana kadar her fırsatta çiftleşmeye çalışır. Yorkshire teriyeri gibi küçük köpekler bir batında 2-3 enik doğurur. Büyük ırklar bir batında 10-12 enik doğurabilirler. Bir batında en fazla eniğe sahip olan köpek, Birleşik Krallık'ta 2004 yılında 24 enik doğuran bir Napoli mastifidir.

Annelerini emen Dalmaçyalı enikler.
Annelerini emen Dalmaçyalı enikler. Basenji hariç tüm
köpek ırkları senede iki kez yavrular,
Dalmaçyalı gibi iri ırklar bir batında 10-12 enik doğurabilir.

Köpeklerin yumurtaları yaklaşık 48 saat boyunca döllenebilir durumda kalır. Spermler, kancığın üreme organlarında birkaç gün yaşayabilir. Gebelik 63 gün sürer. Döllenmeden 25 gün sonra veterinerler köpeklerin hamile olup olmadığını karın bölgesini muayene ederek anlayabilirler. Bu dönemde ultrason da sağlıklı sonuç verebilir. Döllenmeden yaklaşık 40 gün sonra çekilen röntgen filmleri ile de gebelik tespit edilebilir. Çoğu köpek normal doğum yapar. Ancak bazı süs köpekleri ile gövdesine oranla büyük kafalı köpeklerin canlı enik doğurabilmeleri için sezaryenle doğum yapmaları gerekebilir.

Kancığın kızışma periyodu 18-21 gün sürer. Bu sürecin ilk aşaması olan proöstrus vulvanın hafifçe şişmesi ve kanlı boşaltım ile başlar. Proöstrus normalde 9 gün sürer ancak 2-3 gün sürdüğü durumlar da olur. Bu dönemde kancık, erkekleri cezbetmesine rağmen çiftleşmeye çalışanları reddeder. İkinci aşama olan östrusta kanlı atık miktarı azalır ve rengi pembeleşir. Vulva genişler, yumuşar ve bu aşamada dişi çiftleşmeye hazırdır. Bu aşama normalde 3-4 gün sürer ama 11 güne kadar uzadığı da olur. Kancık, döllenmenin gerçekleşebileceği süreç bittikten sonra 1-2 gün daha erkekleri kabul edebilir. Döllenmenin en ideal dönemde gerçekleşmesini sağlamak için veterinerler östrus döngüsü boyunca vajinadan kan ve doku örnekleri alıp test edebilirler.

Östrus bittiğinde (yak. 14. gün) periyodun son aşaması yani diöstrus başlar. Kanlı atığın rengi koyulaşır, vulva normal cüssesine döner ve dişi erkekleri reddeder. Kanama ve şişme tamamen kaybolduğunda kızışma döngüsü tamamlanmış olur. Diöstrus, eğer dişi hamile kalmadıysa 60-90 gün, hamile kaldıysa doğuma kadar sürer. Periyod bittikten veya doğum yaptıktan itibaren bir sonraki kızışma dönemine kadar geçen zaman aralığına anöstrus denir.

Kancığın ilk 2-3 kızışmasını geçirdikten sonraki dönem köpekler için en iyi üreme zamanı olarak kabul edilir. Beş yaşından önce döllenen kancıklar daha az sorunlu bir gebelik ve doğum geçirirler. Yaş ilerledikçe batın sayısı azalır. 7 yaşından sonra kancıklar genellikle küçük batınlara sahip olurlar ve doğum esnasında sorun yaşayabilirler. Uzmanlara göre 7 yaşından büyük kancıklar çiftleştirilmemelidir. Erkek köpekler yaşlandıkça spermlerinin miktarı ve hareketliliği azalır.


Köpeklerin davranışları


Köpekler sosyal canlılardır. Bu nedenle insanlarla ya da diğer köpeklerle birlikte yaşamayı yalnız yaşamaya tercih ederler. Uzmanlara göre köpek, atası kurt gibi bir sürü hayvanıdır. Binlerce yıldır insanların seçici çiftleştirmesi sonucu insanlarla birlikte yaşamaya alışmış oldukları halde, 1950 ve 60'larda yapılan bazı seminal çalışmalara göre küçük yaştan itibaren insanlarla teması kesilen köpekler, köpeklerle bir arada olmayı insanlarla bir arada olmaya tercih ederler.


Köpeklerde bölge işaretleme


Köpekler de kurtlar gibi hâkimiyet bölgesi bilincine sahip hayvanlardır. Kurtlar, yabani ve avcı hayvanlar oldukları için çok büyük bölgelerde hâkimiyet iddia edebilirler. Köpeklerin hâkimiyet alanı ise genellikle sahibinin yaşadığı çevre ile sınırlıdır. Erkek köpek, yere, duvarlara, ağaçlara sürünerek ve idrar bırakarak bölgesini kokusuyla işaretler. Tarafsız bölgede karşılaşan yabancı köpekler birbirlerini koklaşarak, sürünerek, kuyruk sallayarak ve kendilerine has bir poz vererek selamlar. Bununla birlikte dişiler yavrularını korumak için tarafsız bölgede de diğer köpeklere saldırabilir. Erkek köpekler genellikle arka bacaklarından birini kaldırarak, kancıklar ise çömelerek idrarını yapar.


Mavi gözlü bir Haski (Sibirya kurdu). Haski gibi kuzeyli köpekler havlamaktan ziyade ulurlar.
Mavi gözlü bir Haski (Sibirya kurdu).
Haski gibi kuzeyli köpekler havlamaktan ziyade ulurlar.

Köpeklerin çıkardıkları sesler


Köpekler iletişim kurmakta kullandıkları oldukça geniş bir havlama, hırlama ve uluma repertuarına sahiptir. Birçok köpek sahibi, köpeğinin neşeli, üzgün, aç, korkmuş, incinmiş, sıkılmış vs. olup olmadığını çıkardığı seslerden anlayabilir. Eniklerin bağımsız bireyler olmaya başlamalarının göstergesi batındaki diğer eniklerle oynarken havlamaya başlamalarıdır. Köpekler korkunca ve köşeye sıkıştırılınca hırlarlar. Bazı ırklar, özellikle tazılar, av peşinde iken uluyacak şekilde yapay seçilime uğramışlardır. Sibirya kurdu (haski) gibi bazı kuzey ırkları havlamaktan ziyade ulurlar.


Köpeklerin davranış gelişimi


Enikler kör, sağır ve tamamen anneye bağımlı olarak doğar. Anne içgüdüsel olarak eniklerini emzirir ve korur. Çoğu zaman, en güvendiği kişi hariç kimseyi eniklere yaklaştırmaz. 10-14 gün sonra eniklerin gözleri ve kulakları açılır. Enikler sepetlerini ve kardeşlerini keşfeder ve alıştıkları bu ortamdan alınmaktan hiç hoşlanmazlar. 20 gün süren bu süreç köpek gelişimindeki en kritik dört aşamadan ilkidir. Anne bu dönemde kısa süreli olarak yavruları yalnız bırakmaya başlar.

Üçüncü haftadan itibaren eniklerin meraklı olanları sepetin dışındaki dünyayı keşfetmeye başlar. Bu dönemde insanlarla iletişim kurmaları eğer ileride evcil köpek olacaklarsa çok önemlidir. Bu dönemde insanlarla bağ kurmayan köpekler hiçbir zaman tam bir evcil köpek ve ev arkadaşı olamaz ve eğitilmeleri de çok zor olur. Ancak 3-7 hafta arasında enikler anneleri ve kardeşleri ile iletişime de devam etmelidir. Bu dönemde anne eniklerini kendi yediklerini çıkartarak beslemeye başlar, her istediklerinde emzirmez ve yavaş yavaş sütten keser. Dördüncü haftadan itibaren eniklere haşlanmış et gibi yumuşak yiyecekler verilebilir. Altıncı haftadan itibaren enikler sosyalleşmeye ve kendileriyle ilgilenildiğinde yanıt vermeye başlarlar.

Köpeklerin gelişimindeki üçüncü kritik aşama 7 ila 12. haftalar arasıdır. Uzmanlar bu dönemin insan-köpek bağı kurulması açısından en verimli dönem olduğunu düşünmektedirler. Bu dönemde eniğin doğuştan sahip olduğu, batında anne ve kardeşleri ile geçirdiği dönemde gelişimi açısından çok önemli rol oynayan sürü içgüdüsü, hayvanlardan insanlara yöneltilebilir. Sahibi sürünün liderinin kendisi olduğunu köpeğe öğretebilir. Köpek basit komutları fazla tekrara gerek bırakmadan kolayca öğrenebilir.

Dördüncü ve son kritik aşama 12-16. haftalardır. Enik annesinden bağımsızlığını ilan eder ve alışık olmadığı ortamlara gitmek konusunda cesur davranır. Eniklerin fiziksel ve zihinsel olarak hızla geliştiği bu dönemde köpek eğitimine başlanabilir Kalıcı dişleri çıkmaya başlar ve zaman zaman bu nedenle canları yandığı için eniklerin dikkati kolayca dağılabilir. Diş çıkarmaya yardımcı oyuncaklar verilmezse, mobilyaları ve etrafındaki diğer sert cisimleri çiğner. Bu dönemde bazı enikler komutları dinlemeye ve eğitilmeye isteksiz davranabilir.

Köpeklerin kişilik gelişimi olgunluğa ulaşana kadar devam eder. Köpekler de insanlar gibi duygusal olgunluğa ulaşmadan önce cinsel olgunluğa ulaşır. Kurtlarda ise cinsel gelişim ve kişilik gelişimi daha uyumlu bir şekilde tamamlanır. 7-8 aylıkken köpekler anksiyeteden muzdarip olur, özgüven eksikliği ve yabancılardan korkma belirtileri gösterirler. Eğer problem kalıtımsal değilse, belirtiler birkaç ay içinde kaybolur. Eğer kalıtımsal bir sorun varsa, rahatsızlık kalıcı olmasının yanı sıra zamanla şiddetlenebilir.


Ördek gütmeyi öğrenen dokuz haftalık bir Border Collie çoban köpeği.
Ördek gütmeyi öğrenen dokuz haftalık bir Border Collie
çoban köpeği. Border Collie en zeki köpek
ırklarından biri olarak kabul edilir.

Köpeklerin ırka bağlı davranışları


Belirli özelliklerin nesiller boyu yapay seçilimi sonucu, farklı köpek ırklarında değişik davranış biçimleri gelişmiştir. Kaba bir sınıflamayla, örneğin av köpekleri maceracı olurlar ve kokuları takip ederek sahiplerinden uzaklaşırlar. Bununla birlikte çağrıldıklarında çok çevik bir şekilde karşılık verirler. Tazılar ise daha soğuk ve bağımsız olurlar. Kendi başlarına bölgelerini gözler ve herhangi bir hareket ya da koku farkettiklerinde kontrol etmeye giderler. İnsanlarla bir arada olmaya kuşçu köpekler kadar düşkün değillerdir.

İşçi ve çoban köpekleri iş yapmaya odaklı davranışlar sergilerler. Örneğin Collie cinsi çoban köpekleri içgüdüsel olarak çocukları, ördekleri ve hatta birbirlerini gütmeye eğilimlidirler. Bekçi köpekleri küçük yaşlardan itibaren bölgelerini korumaya başlarlar. Collie ve Akitalar aşırı sadakatlarıyla ünlüdür. Teriyerler kemirgenleri yakalamak için üretilmiştir. Bu nedenle çok hareketli ve tezcanlı köpeklerdir. Newfoundlandler hayat kurtarma içgüdüleri ile meşhurdur. Köpeklerin ırkı ayrıca yeni bir çevreye veya yeni bir sahibe nasıl tepki vereceklerini de belirler. Melez ırkların, safkan atalarından farklı kendilerine has özellikleri olduğu da görülür.


Anadolu çoban köpeği
Anadolu çoban köpeği AKC'ye göre işçi köpek,
TKC'ye göre çoban köpeği ve
FCI'ya göre 2. grupta bölüm 2.2'dedir
(molossus/dağ köpeği #331). Kangal, Akbaş ve Anadolu
çoban köpeğinin ayrı ırklar olup olmadığı mevzuu
tartışmalıdır ve Türkiye'deki otoritelerce
Kangal'ın dünyada safkan bir ırk olarak
tanınması için çalışmalar yapılmaktadır.

Köpek ırkları


Üç nesil boyunca safkan ataları olan köpekler safkan kabul edilir. Dünyada yaklaşık 400 safkan köpek ırkı vardır. Safkan köpek ırklarının standartlarını belirleyen ve bu ırkların mensuplarını kaydeden birçok köpek kulübü vardır. Birleşik Krallık'ta 1844 tarihinde basılan The Foxhound Kennel Stud Book (Tilki Tazısı Damızlık Kitabı) dünyadaki en eski köpek kayıtlarındandır. American Kennel Club (AKC) kurulduğu 1884 yılından beri 36 milyon köpeği kayıt altına almıştır. Bu rakama her sene yaklaşık olarak 1,25 milyon köpek eklenmektedir.

AKC kayıtlarına göre labrador retriever ABD'de en çok beslenilen köpektir. İstatistiksel olarak en popüler ırklardan bazıları Alman çoban köpeği, Yorkshire teriyeri, golden retriever ve beagledır.

Farklı ülkelerin köpek kulüpleri, ırkları değişik şekillerde gruplar ve adlandırır. Örneğin United Kennel Club (UKC) köpekleri 8 gruba ayırırken, American Kennel Club (AKC) ve merkezi Birleşik Krallık'ta olan The Kennel Club (TKC) 7 gruba, merkezi Belçika'da bulunan Dünya Köpek Federasyonu (FCI) 10 gruba ayırır. Dünyada köpek kulüpleri tarafından genel olarak kabul edilen başlıca köpek grupları: av köpekleri, tazılar, teriyerler, işçi köpekler, çoban köpekleri ve süs köpekleridir.


Köpek ırkları listesi


AdıFCI No.İngilizce adı
Affenpinscher186Affenpinscher
Afgan tazısı228Afghan hound
Aidi247Aidi
Airedale teriyeri7Airedale terrier
Akbaş köpeğiAkbash dog
Akita255Akita Inu
Alapaha blue blood bulldogAlapaha Blue Blood Bulldog
Alaskan huskyAlaskan husky
Alaskan klee kaiAlaskan klee kai
Alaska malamutu243Alaskan malamute
Alman çoban köpeği,166German Shepherd Dog
Kısa Tüylü Alman Pointeri119German Shorthaired Pointer
Alman pinscher184German Pinscher
Telsi tüylü Alman puanteri98German Wirehaired Pointer
Alpine Dachsbracke254Alpine Dachsbracke
Alsatian shepalute254Alsatian shepalute
Altdeutscher hütehundOld German Cattledog
Anadolu çoban köpeği331Anatolian Shepherd Dog
American akita344American akita
American bulldogAmerican bulldog
Amerikan cocker spaniel167American cocker spaniel
Amerikan Eskimo köpeğiAmerican Eskimo dog
Amerikan fokshaundu303American Foxhound
American hairless terrierAmerican hairless terrier
Amerikan pit bull terrierAmerican pit bull terrier
Amerikan Staffordshire teriyeri286American Staffordshire Terrier
Amarican Toy TerrierAmerican Toy Terrier
Amerikan Su Spanyeli301American Water Spaniel
Anglo-Francais De Petite Venerie325Medium-sized Anglo-French Hound
Appenzeller Sennenhund46Appenzeller Sennenhund
Ariégeois20Ariege Hound
Avustralya sığır çobanı köpeği287Australian Cattle Dog
Avustralya kelpie’si293Australian Kelpie
Avustralya çoban köpeği342Australian Shepherd
Australian Silky Terrier236Australian Silky Terrier
Australian Stumpy Tail Cattle Dog251Australian Stumpy Tail Cattle Dog
Australian terrier8Australian terrier
Azawakh307Azawakh
Bangkaew DogBangkaew Dog
Barbet105Barbet
BardinoBardino
Borzoy (Rus tazısı)193Barzoï
Basenji43Basenji
Basset artésien normand34Norman Artesian Basset
Basset bleu de Gascogne35Blue Gascony Basset
Basset Fauve de Bretagne36Fawn Brittany Basset
Base163Basset Hound
Batı Highland beyaz teriyeri85West Highland White Terrier
Bavyera dağ tazısı217Bavarian Mountain Hound
Beagle161Beagle
Sakallı collie271Bearded Collie
Beauceron44Beauceron
Bedlington teriyeri9Bedlington terrier
Belçika çoban köpeğiBelgian Shepherd
Brüksel griffonu80, 81, 82Brussels Griffon
Bergamasco çoban köpeği194Bergamasco Sheppard
İsveç beyaz çoban köpeği347White Swiss Shepherd
Picardy çoban köpeği176Picardy Shepherd
Pirene çoban köpeği138 , 141Pyrenean Sheepdog
Bernese dağ köpeği45Bernese Mountain Dog
Bişon çuha köpeği215Bichon Frisé
Bichon Havanais250Havanese
Siyah ve açık kahverengi rakun tazısı300Black and Tan Coonhound
Siyah Rus terrieri327Black Russian Terrier
Blue Picardy Spaniel106Blue Picardy Spaniel
Mavi benekli rakun tazısıBluetick Coonhound
Güney Afrika mastiffBoerboel
Bohemian Spotted DogBohemian Spotted Dog
Boksör köpek144Boxer
Bichon bolonais196Bolognese
Bolonka franzuskaBolonka franzuska
Rus Tsvetnaya BolonkaBolonka Zwetna
Border Collie297Border Collie
Border teriyer10Border Terrier
Bosanski Ostrodlaki Gonic Barak155Bosnian Coarse-Haired Hound
Boston teriyer140Boston Terrier
Flandre çoban köpeği191Bouvier des Flandres
Boykin SpanielBoykin Spaniel
Braque francais type Pyrenees134French Pointing Dog - Pyrenean type
İtalyan pointer202Bracco Italiano
Avusturya tazısı63Austrian Black and Tan Hound
Braque d' Auvergne180Auvergne Pointing Dog
Braque du Bourbonnais179Bourbonnais Pointing Dog
Braque Saint-Germain177Braque Saint-Germain
Bretonya epanyölü95Brittany Spaniel
Brie çoban köpeği113Briard
Briquet Griffon Vendeen19Medium Vendeen Griffon
Broholmer315Broholmer
İngiliz Buldoğu149Bulldog
Bull Terrier11Bull Terrier
Bulmastif157Bullmastiff
Ca de Bou fr: dogue de Majorque249Majorca Mastiff
Ca de Bestiar321Majorca Shepherd Dog
Cairn Terrier4Cairn Terrier
Can de PalleiroGalician Palleiro Dog, Palleiro Shepherd Dog, Galician Cattledog, Palleiro
Canaan köpeği273Canaan Dog
Canadian Inuit DogCanadian Inuit Dog, Canadian Eskimo Dog
Cane Corso Italiano343Cane Corso, Italian Corso Dog
Abruzzo mastifi201Maremma and Abruzzes Sheepdog
Caniche, Pudel,172Poodle
Cão Fila de São Miguel340Azores Cattle Dog
Cao de Serra de Aires93Portuguese Sheepdog
Caravan houndCaravan Hound
Carolina köpeğiCarolina Dog
Catahoula leopar köpeğiCatahoula Leopard Dog
Catahoula BulldogCatahoula Bulldog
Kafkas çoban köpeği328Caucasian Ovcharka, Caucasian Mountain Dog
Cavalier King Charles Spaniel136Cavalier King Charles Spaniel
Alabay335Central Asia Shepherd Dog
Ceský fousek245Bohemian wire-haired Pointing Griffon
Cesky-Terier246Cesky Terrier
Čierny šery
Çekoslovak kurt köpeği332Czechoslovakian Wolfdog
Polonya tazısı333Polish Greyhound, Polish Sighthound
Chesapeake Bay Retriever263Chesapeake Bay Retriever
Pireneler çoban köpeği137Pyrenean Mountain Dog
Belçika Groenendael15Belgian Shepherd Groenendael
Belçika laekenois çoban köpeği15Belgian Shepherd Laekenois
Belçika malinois köpeği15Belgian Shepherd Malinois
Belçika Tervuren köpeği15Belgian Shepherd Tervuren
Estrela dağ köpeği173Estrela Mountain Dog
Cao de castro laboreiro170Portugese Cattle Dog
Chien de Saint-Hubert84Bloodhound
Chien d'Artois28Artois Hound
Chihuahua218Chihuahua
ChinookChinook
Chodsky pesBohemian Shepherd
Chortaj
Çin aslanı (Çov çov)205Chow Chow
Romanya Karpat çoban köpeği350Romanian Carpathian Shepherd Dog
Ciobanesc Romanesc de BucovinaRomanian de Bucovina Shepherd Dog
Ciobanesc Romanesc Mioritic349Romanian Mioritic Shepherd Dog
Cirneco dell'Etna199Cirneco dell'Etna
Clumber Spaniel109Clumber Spaniel
CockapooCockapoo
Continental Toy Spaniel Papillon77Papillon
Coton de Tulear283Coton de Tulear
Crete HoundCretan Hound
CursinuCursinu
Curly Coated Retriever110Curly Coated Retriever
Dachshund, Dackel, Teckel148Dachshund
Dalmaçyalı153Dalmatian
Dandie Dinmont Terrier168Dandie Dinmont Terrier
Dansk-Svensk Gaardshund356Danish/Swedish Farm Dog
Deerhound164Deerhound
Deutsche Bracke299German Hound
Danua235Great Dane
Deutsch-Langhaar117German Longhaired Pointer
Deutsch Stichelhaar232German Rough-haired Pointing Dog
Deutscher Spitz97German Spitz
Deutscher Wachtel104German Spaniel
Do-Khyi230Tibetan Mastiff
Doberman143Doberman Pinscher
Dogo292Argentine Dogo
Dogo Canario346Canary Dog
Dogue de Bordeaux116Dogue de Bordeaux, French Mastiff
Drentse Patrijshond224Dutch Partridge Dog
Drever130Drever
Dunker203Norwegian Hound
EloElo
İngiliz cocker spaniel5English Cocker Spaniel
English CoonhoundEnglish Coonhound
İngiliz fokshaundu159English Foxhound
English-Springer-Spaniel125English Springer Spaniel
İngiliz seteri2English Setter
English Toy Terrier13English Toy Terrier, King Charles Spaniel
Entlebucher Sennenhund47Entelbuch Mountain Dog
Epagneul Français175French Spaniel
Epagneul Picard108Picardy Spaniel
Epagneul de Pont-Audemer114Pont Audemer Spaniel
Erdélyi Kopó241Transylvanian Hound
Eurasier291Eurasier
Fila Brasileiro225Brazilian Mastiff
Flat Coated Retriever121Flat-Coated Retriever
Foksterye12, 169Fox Terrier
Fransız Buldoğu101French Bulldog
Galgo español fr:lévrier espagnol285Spanish Greyhound
Gammel Dansk Hønsehund281Old Danish Pointer
Glen of Imaal Terrier302Glen of Imaal Terrier
Golden Retriever111Golden Retriever
Gończy Polski354Polish Hunting Dog, Polish Scenthound
Gordon Setter6Gordon Setter
Gos-d'Atura-Catala87Catalan Sheepdog
Grand anglo-français tricolore322Great Anglo-French Tricolour Hound
Grand anglo-français blanc et orange324Great Anglo-French White and Orange Hound
Grand anglo-français blanc et noir323Great Anglo-French White and Black Hound
Grand Basset Griffon Vendéen33Large Vendeen Griffon Basset
Grand Griffon Vendeen282
Grand Bleu de Gascogne22Great Gascony Hound, Great Gascony Blue
Grønlandshund274Greenland Dog
Yarış tazısı158Greyhound
Griffon Fauve de Bretagne66Fawn Brittany Griffon
Griffon bleu de Gascogne32Blue Gascony Griffon
Griffon d'arrêt à poil dur Korthals107Wirehaired Pointing Griffon, Korthals Griffon
Griffon Nivernais17Griffon Nivernais
Grosser Schweizer Sennenhund fr:Grand bouvier Suisse58Greater Swiss Mountain Dog
Haldenstovare267Halden Hound
Hamiltonstövare132Hamilton Hound
Hannoverscher Schweisshund213Hanover Hound
Harrier295Harrier
Hellinikos Ichnilatis214Hellenic Hound
Hokkaido (dog)261Hokkaido inu
Hollandse Herdershond223Dutch Shepherd Dog
Hollandse Smoushond308Dutch Smoushond
Hovawart190Hovawart
Hrvatski ovčar277Croatian Sheepdog
Ioujnorousskaîa Ovtcharka326South Russian Ovcharka
HuntawayHuntaway
Irish Red And White Setter330Irish Red And White Setter
Irish Setter120Irish Setter
Irish Soft Coated Wheaten Terrier40Soft-Coated Wheaten Terrier
İrlanda Teriyeri139Irish Terrier
İrlanda su spanyölü124Irish Water Spaniel
İrlanda kurt köpeği160Irish Wolfhound
Islenskur Fjárhundur fr:Chien de berger islandais289Icelandic Sheepdog
Istarski kratkodlaki gonič151Istrian short-haired Hound
Istarski oštrodlaki gonič152Istrian coarse-haired Hound
Jack Russell Terrier345Jack Russell Terrier
Jagdterrier103German Hunting Terrier
Jämthund42Swedish Elkhound
Japon köpeği206Japanese Chin, Japanese Spaniel
Kai317Kai
Kangal köpeğiKangal Dog
KarakatschanKarakatschan
Karjalankarhukoira48Karelian bear dog
Karelo-Finnish Laika, Finlandskaja, Karelskaja,Karelo-Finnish Laika
Kars çoban köpeği
Kraški ovčar278Karst Shepherd
Kerry Blue Terrier3Kerry Blue Terrier
KintamaniKintamani
King Charles Spaniel128King Charles Spaniel
Kishu Inu318Kishu
Komondor53Komondor
Kooikerhondje314Kooikerhondje
Korean Jindo334Korean Jindo
Kritikos LagonikosKretahundKretahound
Kromfohrlander192Kromfohrlander
Kuvasz54Kuvasz
Kyi Leo
LabradoodleLabradoodle
Labrador Retriever122Labrador Retriever
Lagotto Romagnolo298Lagotto Romagnolo
Lakeland Terrier70Lakeland Terrier
Lancashire HeelerLancashire Heeler
Landseer226Landseer
Lapinporokoira284Lapinporokoira, Lapponian Herder
Leonberger145Leonberger
Lhasa Apso227Lhasa Apso
Lucas TerrierLucas Terrier
Lundehund265Norwegian Lundehund
Lupo Italiano
LurcherLurcher
Malta köpeği65Maltese , bichon maltais
Magyar Agar240Hungarian Greyhound
Vizsla57 , 239Hungarian Vizsla
Manchester Terrier71Manchester Terrier
Maneto
MarkiesjeDutch Tulip Dog
Mastiff264Mastiff
Mastín del Pirineo92Pyrenean Mastiff
Mastín español fr:mâtin espagnol91Spanish Mastiff
Middleasian greyhound - TaziMiddleasian greyhound - Tazi
Miniature Australian ShepherdMiniature Australian Shepherd
Miniatur Pinscher185Miniature Pinscher
Moscow WatchdogMoscow Watchdog
Münsterländer102, 118Munsterlander
Mudi238Mudi
Neapolitan Mastiff197Neapolitan Mastiff
Newfoundland50Newfoundland
Nihon Supittsu262Japanese Spitz
Norrbottenspets276Nordic Spitz
Norsk Buhund237Norwegian Buhund
Norsk Elghund242, 268Norwegian Elkhound
Norfolkterrier272Norfolk Terrier
Norwichterrier72Norwich Terrier
Nova Scotia Duck Tolling Retriever312Nova Scotia Duck-Tolling Retriever
Ogar Polski52Polish Hound
Olde English BulldoggeOlde English Bulldogge
Old English Sheepdog16Old English Sheepdog
Österreichischer Pinscher64Austrian Pinscher
Otterhound294Otterhound
Parson Russell Terrier339Parson Russell Terrier
Pastor GarafianoGarafiano Shepherd
Patterdale terrierPatterdale terrier
Piccolo Levriero Italiano200Italian Greyhound
Pekinez207Pekingese
Perro de Agua Español336Spanish Water Dog
Perro Cimarrón353Cimarron
Perro Pastor VascoBasque Shepherd Dog
Perro sin pelo del Perú310Peruvian Hairless Dog
Petit Basset Griffon Vendéen67Petit Basset Griffon Vendeen
Petit bleu de Gascogne31Small Blue Gascony Hound
Petit chien lion233Löwchen
Pharaoh Hound248Pharaoh Hound
Plott HoundPlott Hound
Plummer TerrierPlummer Terrier
Podenco andaluzAndalusian Hound
Podenco Canario329Canarian Warren Hound
Podenco Ibicenco Ibizan Podenco89Ibizan Hound
Podengo Português Portuguese Podengo94Portuguese Podengo
Puanter1Pointer
Poitevin24Poitevin
Polski Owczarek Nizinny251Polish Lowland Sheepdog
Polski Owczarek Podhalanski252Tatra Shepherd Dog
Porselen köpek30Porcelaine
Portekiz su köpeği37Portuguese Water Dog
Perdigueiro Português187Portuguese Pointer
Pražský krysaříkPrague Ratter
Pudelpointer216Pudelpointer
Pug253Pug
Puli55Puli
Pumi56Pumi
Rampur HoundRampur Hound
Rat TerrierRat Terrier
Rafeiro do Alentejo96Alentejo Mastiff
Rajapalayam HoundRajapalayam Hound
Ratonero AndaluzAndalusian Mouse-Hunting Dog
Redbone CoonhoundRedbone Coonhound
Rhodesian Ridgeback146Rhodesian Ridgeback
Rottweiler147Rottweiler
Collie156Rough Collie
Russian SpanielRussian Spaniel
Russo-European Laika304Russo-European Laika
Russkiy Toy352Russian Toy Terrier
Saarlooswolfhond311Saarlooswolfhond
Samoyed212Samoyed
Gazel tazısı269Saluki
Sarplaninac41Sarplaninac
Schapendoes313Dutch Schapendoes
Schiller Hound131Schiller Hound
Schipperke83Schipperke
Sealyham Terrier74Sealyham Terrier
Shetland Sheepdog88Shetland Sheepdog
Scottish Terrier73Scottish Terrier
Schnauzer181, 182, 183Schnauzer
Segugio italiano198, 337Italian Hound
Shar-Pei309Shar Pei
Shiba Inu257Shiba Inu
Shih-PooShih-Poo
Shih-Tzu208Shih Tzu
Shikoku319Shikoku
Shiloh shepherdShiloh Shepherd
Sibirya kurdu270Siberian Husky
Silken WindhoundSilken Windhound
Skye Terrier75Skye Terrier
Slovenský kopov244Slovakian Hound
Slovenský hrubosrstý stavač320Slovakian Wire-haired Pointing Dog
Slovensky Cuvac142Slovakian Chuvach
Spinone Italiano165Spinone Italiano
Sloughi188Sloughi
Smaland-Stövare129Smalands Hound
Smooth coated collie296Smooth Collie
Srpski Gonic150Serbian Hound
Srpski Trobojni Gonic229Serbian Tricolour Hound
Stabyhoun222Stabyhoun
Staffordshire Bull Terrier76Staffordshire Bull Terrier
Saint Bernard61St. Bernard dog
Steirische Rauhhaarbracke62Styrian coarse-haired Hound
Suomenajokoira51Finnish Hound
Suomenlapinkoira189Finnish Lapphund
Suomenpystykorva49Finnish Spitz
Sussex Spaniel127Sussex Spaniel
Svensk Lapphund135Swedish Lapphund
Schweizerischer Niederlaufhund60Small Swiss Hound
Schweizer Laufhund59Swiss Hound
TaiganTaigan
Taiwan Dog, Formosan Dog348Taiwan Dog
TamaskanTamaskan Dog
Terrier Brasileiro341Brasilian Terrier
TesemTesem
Tibetan Spaniel231Tibetan Spaniel
Tornjak355Bosnian -Herzegovinian -Croatian Shepherd Dog
Tosa inu260Tosa Inu, Tosa
Toy Manchester TerrierToy Manchester Terrier
Treeing Walker CoonhoundTreeing Walker Coonhound
Thai-Ridgeback338Thai Ridgeback
Tibetan terrier209Tibetan Terrier
Tiroler Bracke68Tyrolean Hound
Tüysüz Çin köpeği288Chinese Crested Dog
Västgötaspets14Swedish Vallhund
Volpino195Volpino Italiano
Doğu Sibirya Laika305East Siberian Laika
WaellerWaeller
Weimaraner99Weimaraner
Welsh Corgi Cardigan38Welsh Corgi (Cardigan)
Welsh Corgi Pembroke39Welsh Corgi (Pembroke)
Welsh Springer Spaniel126Welsh Springer Spaniel
Welsh Terrier78Welsh Terrier
WestfalenterrierWestfal Terrier
Westphälische Dachsbracke100Westphalian Dachsbracke
Wetterhond221Wetterhond
Whippet162Whippet
White English BulldogWhite English Bulldog
Xoloitzquintle234Xoloitzquintle, Perro Chino Peruano
Yakutian LaikaYakutian Laika
Yorkshire Teriyeri86Yorkshire terrier
Zapadno-Sibirskaïa Laïka306West Siberian Laika
Zağar


Duruşuyla avın istikametini gösteren bir İngiliz puanteri.
Duruşuyla avın istikametini gösteren bir İngiliz puanteri.

Av köpekleri


Av köpekleri ya da avcı köpekleri (İngilizce: hunting dogs, sporting dogs veya gundogs), çok iyi koku alan ve çoğunlukla kuş avı esnasında avcılara yön göstererek, kuşları ürküterek ya da bulup getirerek yardımcı olan ırkların dahil edildiği bir köpek grubudur. Sport sözcüğü eskiden İngilizce'de özellikle elit sınıflar tarafından eğlence amaçlı avlanmak anlamında kullanılırdı.

Bu gruba örnek olarak puanterler, retrieverler, setterler, spanyeller ile vizsla ve Weimaraner gibi bazı diğer ırklar verilebilir. Av köpekleri canlı ve hareketli hayvanlardır, bu nedenle ev köpeği olarak beslenildiğinde sık ve yorucu egzersizlere gereksinim duyarlar.

Kuş avında yararlanılan av köpekleri için zaman zaman kuş köpeği tabiri de kullanılır. Ceylan gibi iri hayvanların avlanmasında yararlanılan tazılar ya da fare gibi kemirgenlerin ve tilkilerin avlanmasında kullanılan teriyerler çok çeşitli olduklarından av köpeği kategorisine dahil edilmez ve ayrı kategorilerde değerlendirilir.

Avlanmak anlamındaki sporting kelimesi zaman zaman Türkçeye hatalı olarak sportif şeklinde çevrilir ve av köpekleri "sportif köpekler" olarak adlandırılır.


Tazı grubunun en çok bilinen üyesi, İngiliz tazısı greyhound yaşayan en hızlı köpektir ve 72 km/sa sürate ulaşabilir.Tazı grubunun en çok bilinen üyesi, İngiliz tazısı greyhound yaşayan en hızlı köpektir ve 72 km/sa sürate ulaşabilir.
Tazı grubunun en çok bilinen üyesi, İngiliz tazısı
greyhound yaşayan en hızlı köpektir
ve 72 km/sa sürate ulaşabilir.

Tazı


Tazılar da aslında avcı köpekleridir ancak çok çeşitli olmaları nedeniyle ayrı bir grup altında toplanmışlardır. Tazılar, koku ile iz sürenler ve görerek iz sürenler olmak üzere ikiye ayrılır. Yere yakın dakhunddan (porsuk tazısı), çok hızlı İngiliz tazısı greyhounda kadar çok değişik cüsse, görünüm ve özelliklerde tazılar vardır. Afgan tazıları ve Salukiler (Gazal tazısı), kayalık arazilerde ceylan takip etmekte kullanılır. Beagle, base, harrier, foxhound ve coonhound gibi tazı ırkları sürüler halinde avlanırken, Afgan tazısı, Saluki, borzois, firavun tazısı gibi ırklar yalnız avlanırlar. Bazı diğer tazı ırkları Petit Basset Griffon Vendéen, samur tazısı, aslan avında kullanılan Rhodesian ridgeback ve iz sürme yeteneği ile meşhur bloodhounddur. Ayrıca İrlanda kurt köpeği, İskoç deerhound, basenji, whippet, ve Norveç elkhound da tazı grubundadır. Kanada'da dreverler, Birleşik Krallık'ta da Grand Basset Griffon Vendéenler tazı kabul edilir.


Bull teriyer, cüssesine oranla dünyanın en güçlü köpeklerinden biridir.
Bull teriyer, cüssesine oranla dünyanın
en güçlü köpeklerinden biridir.

Teriyer


Teriyerler birbirlerine akrabalık ve davranış açısından diğer tüm köpek gruplarından daha yakındırlar. Büyük ve küçük cüsselerde çok çeşitli teriyer ırkları vardır. Teriyerler ahırları zararlı hayvanlardan, özellikle tünel kazan kemirgenlerden arındırmak için üretilmiştir. Birçok teriyer türünün ortaya çıktığı Birleşik Krallık'ta teriyerler sıçan avında kullanılarak düşük tabakadan insanların avlanma zevklerini tatmin etmelerinde kullanılıyordu. Üst tabakalar teriyerleri tilki avında da kullanıyorlardı. Ayrıca yere kazılan büyükçe bir çukurda (İngilizce: pit) dövüştürülüyorlardı. Pit bull ırkı (birebir çeviri: çukur boğası) adını bu çukurdan alır. 1900'lü yıllarda köpek dövüşü birçok gelişmiş ülkede yasaklandı ve pit bulllar saldırgandan ziyade uysal karakterli olacak şekilde yetiştirilmeye başlandı.

Teriyerler tünel kazabilir ve avlarını takip ederken onların tünellerine girebilir. Kürkleri bir zırh gibi korunma sağlayacak şekilde kabadır ve az bakım gerektirir. Avlarını kovalayan ya da bulup getiren tazılar ve av köpeklerinin aksine teriyerlerin avlarını öldürmeleri de gerekir, bu nedenle teriyerler cüsselerinden beklenilmeyecek şekilde çabuk parlayan, sürekli kavga etmeye hazır köpeklerdir. Teriyerler genellikle yağsız vücutlu, köşeli çeneli ve derin gözlüdür. Tünel kazıcılar genelde kısa bacaklı, yüzeyde avlananlar köşeli vücutludur. Tüm teriyerler hareketli ve gürültücü köpeklerdir.

Küçük teriyerler genellikle at sırtında taşınır, tilki avından önce yere konurdu. Bunların çoğu üretildikleri yerlerin ve kullanıldıkları ortamların isimleriyle bilinir: Avustralya, Bedlington, border (sınır), cairn (taş anıt), Dandie Dinmont, Lakeland, Manchester, minyatür schnauzer, Norwich, Norfolk, İskoç, Sealyham, Skye, İrlanda Glen of Imaal, Galler ve Batı Highland beyaz teriyeri gibi. İri teriyer türleri arasında Airedale, İrlanda, Kerry Blue ve yumuşak kürklü Wheaten sayılabilir. Airedale teriyeri en iri teriyer ırkıdır.


İşçi köpek


İşçi köpekler, iş köpekleri veya çalışan köpekler, başlıca köpek kulüpleri tarafından tanınan bir köpek ırkı grubudur. TKC'de işçi köpekler (working dogs) grubu haricinde bir de faydalı köpekler (utility dogs) grubu vardır. Bu grubun bazı üyeleri AKC'ye göre işçi köpek grubundadır. FCI'da işçi köpeklerin çoğu grup 2'de (Pinscher and Schnauzer - Molossoid Breeds - Swiss Mountain and Cattle Dogs) değerlendirilir.

İşçi köpekler çok çeşitli ve zaman zaman ince detaylı işlerde insanlara yardımcı olmak üzere yetiştirilmiş köpeklerdir. Bekçilik, rehberlik, yakın koruma, yük çekme ve hayat kurtarma gibi işlerde kullanılırlar. Cüsseleri genelde orta boy ile büyük boy arasında değişir. Hemen hemen hepsi sağlam yapılı, kaslı köpeklerdir. İşçi köpekleri güçleri, dikkatleri, zekâları ve sadakatleri ile meşhurdurlar.

Bekçi veya yakın koruma olarak kullanılan ırklar arasında en çok bilinenleri Akita, boksör, bulmastif, Doberman pinscher, iri schnauzer, normal schnauzer, Danua, mastiff ve Rottweilerdır. Sürü bekçisi olarak kullanılan bazı türler Büyük Pirene, komondor ve kuvaszdır. Birleşik Krallık'ta Pirene dağ köpeği ve diğer çoban köpekleri, Kanada'da da Eskimo köpekleri işçi köpek sayılırlar. Yük çekmede ve kazazede kurtarmada kullanılan bazı ırklar Alaska Malamutu, Sibirya kurdu, Samoyed, Bern dağ köpeği, Portekiz su köpeği, Newfoundland ve Saint Bernarddır. Birleşik Krallık'ta standart, minyatür ve süs kanişler de faydalı köpek kategorisinde sayılır.


Çoban köpeği


Çoban köpekleri, sürülerin "idaresinde" kullanılan köpeklerdir. Bu yönleriyle sürüleri "koruyan" bekçi köpeklerinden ayrılırlar. Çoban köpekleri çevik hayvanlardır, çok çabuk süratlenebilir ve kısa süreli olarak çok süratli koşabilirler. Her türlü arazide görev yapabilirler. Küçük ırkları dahi kaslı ve güçlüdür. Başları dik yürürler ve mağrur görünümlü hayvanlardır. Çoban köpekleri sahibinin el işaretleri ve ıslıkla verdiği komutları anlayarak sürüyü güdebilir, kaçan hayvanları sürüye katabilirler.

Sürüleri kontrol ederken havlamak, sürünün etrafında daire çizerek koşmak ve hayvanların topuklarını hafifçe ısırmak gibi yöntemler kullanırlar. Bazı çoban köpeği ırkları ise sadece sessizce ve dikkatle bakarak sürüleri kontrol eder.

Çoban köpekleri eğitildiklerinde çok iyi yakın koruma köpeği olabilirler. Bu amaçla sıklıkla polis ve askeriye tarafından kullanılırlar. Çoban köpekleri zeki ve hareketli köpeklerdir. İnsanlarla en yakın ilişki kuran ırklar arasındadır. Çok iyi birer evcil köpek ya da yetenek yarışması köpeği olabilirler.


Rus prensesi Ekaterina Dmitrievna Golitsyna, pag cinsi bir süs köpeği ile (Louis-Michel van Loo'nun eseri, 1759)
Rus prensesi Ekaterina Dmitrievna
Golitsyna, pag cinsi bir süs köpeği ile
(Louis-Michel van Loo'nun eseri, 1759)

Süs köpeği


Süs köpekleri ya da oyuncak köpekler, sadece insanlara arkadaşlık etmesi için yetiştirilmiş köpeklerdir. Geçmişte saray halkının yanlarında gezdirebilmesi için küçük, taşınabilir ve iyi huylu olacak şekilde üretilmişlerdir. Günümüzde de aristokrat çevrelerde tercih edilirler. Bazı süs köpeği ırklarının geçmişi tarih öncesi dönemlere dayanır. Pekinez ve Japon Chin köpeği geçmişte anavatanlarında kraliyet ailesine has köpeklerdi. Kraliyet ailesi dışında kimsenin sahip olmasına izin verilmiyordu. Bu ırklar özenle yetiştiriliyordu ve 20. yy.ın ortalarına kadar yurtdışına çıkarılmaları yasaktı. Avcı spanielinin bir alt ırkı olan İngiliz cavalier King Charles spaniel, geçmişte birçok İngiliz hanedanının favori köpeğiydi.

Minyatür pinscher, Doberman pinschera benzer ancak bu neşeli ve hareketli köpek, başka hiçbir ırkta görülmeyen kendine has bir yürüyüşe sahiptir. Minyatür pinscherın yürüyüşü, atların tırıs yürüyüşüne benzer. Süs köpeği grubunun diğer elemanları da kendilerine has görünüşe ve karaktere sahiptir. Bu nedenle süs köpekleri, en çok farklı ırkı barındıran kategoridir. Tüysüz Çin köpeğinden aşırı tüylü Pekinezlere ve Şitsulara kadar çok çeşitli kürklere sahip süs köpekleri vardır. Süs köpekleri genellikle dikkatli ve enerji dolu hayvanlardır. Kemik yapıları güçlü, vücutları dengelidir. Bu nedenle genellikle zarif olarak tasvir edilirler. Süs köpekleri apartman dairelerinde ve küçük evlerde beslemek için de uygun köpeklerdir.


Sivas Kangal köpeği
Sivas Kangal köpeği, UKC'ye göre bekçi
ve koruma köpekleri grubundadır.

Diğer gruplar


Av köpeği olmayan köpekler (İngilizce: Non-sporting dogs) olarak adlandırılan kategoride genellikle diğer kategorilere uymayan tüm ırklar toplanır. Bu gruptaki köpekler oldukça tartışmalıdır. Örneğin Birleşik Krallık'ta işçi köpek kabul edilen Dalmaçyalılar AKC'ye göre bu gruptadır. AKC'ye göre bichon frise, bulldog, standart ve minyatür kanişler, shar-pei, chow chow, Lhaso apso, Fin spitz, Keeshond, Fransız bulldogu, schipperke gibi pek çok ırk bu kategoridedir. Tibet spanieli ve Tibet teriyeri gerçek spaniel veya teriyer kabul edilmezler ve bu kategoriye dahil edilirler. Bu kategorideki çoğu köpek küçük veya orta cüssede, sağlam yapılı, genellikle köşeli vücutlu köpeklerdir. Yukarıda bahsi geçen ırkların önemli bir kısmı TKC, UKC ve FCI'da diğer kategorilere dahil edilirler.

AKC'de 7 grubun haricinde bir de muhtelif köpekler (miscellaneous) sınıfı bulunur. Bu grupta resmî onay bekleyen köpek ırkları toplanır. FCI'da tazılar grubu yerine koklayarak iz süren tazılar (Grup 6) ve görerek iz süren tazılar (Grup 10) şeklinde iki grup bulunur. Yine FCI'da avın istikametini gösteren köpekler (Grup 7); avı bulup getiren köpekler, av ürküten köpekler ve su köpekleri (Grup 8) gibi daha detaylı av köpeği grupları vardır. UKC'nin Kuzeyli ırklar ve bekçi köpekleri gruplarındaki ırkların çoğunluğu diğer kulüplerde işçi ve faydalı köpekler gruplarında listelenir. Kuzeyli ırklar grubundaki köpeklerin çoğu soğuk iklimlere dayanıklı, fiziksel açıdan kurda benzeyen köpeklerdir.

Köpek grupları


Evcil hayvan olarak köpekler


Günümüzde köpeklerin büyük bölümü -özellikle gelişmiş ülkelerde- ilk olarak üretildikleri amaçlarla değil, sadece ev arkadaşı olarak beslenirler. Süs köpekleri özellikle bu amaçla üretilmiş köpeklerdir ancak farklı köpek gruplarının özellikleri, farklı zevklere hitap edebilir. Köpek edinmek, önemli ve uzun süreli sonuçları olacak bir karardır; zira köpekler bakımları, sağlıkları ve mutlulukları açısından tamamen sahiplerine bağımlıdırlar. Bu nedenle köpeğin, sahibinin yaşam kalitesini mi artıracağı, yoksa gündelik hayatta ayak bağı mı olacağı önceden iyice analiz edilmelidir.

Köpeklerin evcil hayvan dükkanlarında (İngilizce: pet shop) satılması, birçok gelişmiş ülkede yasaklanmıştır. Köpekler köpek çiftliklerinden ya da köpek sahiplerinden alınabildiği gibi, hayvan barınaklarındaki terkedilmiş ya da kurtarılmış köpekler de genellikle ücret ödemeden sahiplenilebilir.

Köpek edinilirken sağlıklı olup olmadığını anlamak için şunlara dikkat edilebilir: Köpek dost canlısı olmalı, özellikle enikse meraklı olmalı ve kuyruk sallamalıdır. Çekingen ya da korkak olmamalıdır. Gözleri parlak olmalı, akıntı olmamalı, iç göz kapakları pembe olmalıdır. Kulakları temiz olmalı, kötü kokmamalıdır. Dişetleri pembe ve sert olmalıdır (doğal olarak siyah dişetli olan chow chow ve şar peyler hariç). Derisi sıcak ve kuru olmalıdır. Nemli, lekeli, kabuk bağlamış veya parazitli bir cilt, çeşitli iç ve dış hastalıkların habercisi olabilir. Kürkü temiz olmalı, kötü kokmamalıdır. Köpek sağlam yapılı ve normal kiloda olmalıdır. Bununla birlikte bazı hayvanseverler bilinçli olarak hasta, sakat ya da önceki sahibinden kötü muamele görmüş köpekleri kurtarıp bakımlarını üstlenirler.

Birçok safkan köpek ırkı, o ırka mahsus genetik problemlere sahiptir. Bu problemlerin kontrol altında tutulması ve etkilerinin en aza indirilmesi, yetiştiricilerin bilinçli ve bilgili olmasıyla mümkündür. Safkan köpek edinecek kimselerin o ırk ile ilgili kapsamlı bilgi sahibi olması ve yetiştiricilerden sorularına yanıt vermelerini beklemeleri gerekir.


Köpekler ne yer beslenmesi ve gelişimi


Enikler sağlıklı gelişebilmek için iyi beslenmeye, sıcak bir ortama ve ilgiye ihtiyaç duyarlar. Sütten kesildikten sonra 6 aylık olana kadar günde üç-dört kez beslenmeleri gerekir. 6 aydan sonra olgunlaşana kadar günde iki kere, olgunlaştıktan sonra da günde bir kez beslenmeleri yeterlidir. Ancak özellikle büyük köpek sahipleri günde iki kez beslemeyi tercih ederler. Köpeğin yaşam stiline, ırkına ve cüssesine göre günlük yiyecek ihtiyacı tespit edilmeli, bu miktar aşılmamalıdır. Enikler yetişkin köpeklerin yaklaşık iki katı enerjiye ihtiyaç duyarlar ancak göbekli iseler bu fazla kilolu oldukları anlamına gelir. Eniklerde aşırı kilo iskelet rahatsızlıklarına neden olabildiği gibi, yetersiz beslenme de gelişimlerini ve enerji düzeylerini etkiler.

Kilolarını ve zindeliklerini muhafaza edebilmek için yetişkin köpeklerin daha aktif olan genç köpeklerden az yemeleri gerekir. Çalışan köpeklerin ev köpeklerinden daha fazla miktarda ve daha besleyici yiyecekler yemeleri gerekir. Kızak köpekleri gibi ağır işlerde çalışan köpeklerin yemeklerindeki yağ, protein ve karbonhidrat oranları farklıdır. Piyasadaki köpek yiyecekleri konserve (yaş), kuru ve nemli olmak üzere üçe ayrılır.

Eniklerin gelişiminde uykunun yeri de yemek kadar önemlidir. Eniklere dinlenebilecekleri rahat ve normal ısıda bir ortam sağlanmalıdır. Enikler genellikle yorgunluktan uyuyakalana kadar oyun oynarlar. Hem enikler hem de yetişkin köpekler günün büyük bölümünü uyuyarak geçirirler.

Tüm köpek ırkları farklı uzunluklarda günlük egzersize ihtiyaç duyarlar. Eniklerin serbestçe gezip oynamalarına izin verilmelidir. Biraz büyüdüklerinde düzenli olarak geziye çıkarılmaları gerekir. Köpeklerdeki kuyruk kovalama, eşyaları çiğneme, aşırı havlama ve inleme gibi davranış bozukluklarının kökeninde genellikle uzun süre bir yerde kapalı tutulma yatar. Köpek edinecek kimselerin ilk düşünmeleri gereken şey, köpeklerini yeterince egzersiz yaptıracak yer ve zamanları olup olmadığıdır. Köpeklerin bir alanda başıboş bırakılmaları uzmanlarca egzersiz olarak kabul edilmez.


Köpekler için zararlı gıdalar


Bazı yiyecek ve içecekler köpekler için zararlıdır ve kusmaya, ishale, böbrek rahatsızlıklarına ve hatta ölüme sebebiyet verebilirler. Bu yiyeceklerin başında çikolata gelir. Çikolata köpeklerde zehirlenmeye yol açar, böbrek rahatsızlıklarına neden olur ve ölüme sebebiyet verebilir. Şeker ve bisküviler diş rahatsızlıklarının yanı sıra kilo problemine ve kan şekeri dalgalanmasına neden olabilir.

Köpeklerde laktoz (süt şekeri) duyarlılığına oldukça sık rastlanır. Sütteki şeker vücutta parçalanamadığı için sindirim sisteminde bakterilerin üremesine neden olur. Laktoza duyarlı olan köpeklere süt ürünleri verildiğinde karın ağrısı, karın şişmesi, mide bulantısı, kusma, ishal ve su kaybına (dehidrasyon) bağlı olarak aşırı su tüketme görülebilir.

çikolata ve süt
Köpeklerin baş düşmanları: çikolata ve süt. Çikolata
köpeklerde zehirlenmeye ve ölüme sebebiyet verebilir.
Laktoz (süt şekeri) duyarlılığına da
köpeklerde oldukça sık rastlanır.

Köpek eğitimi


Köpeklerin kolay eğitilmesi, eniklikten itibaren sahipleriyle aralarında güçlü bir bağ kurulmasına bağlıdır. Bu nedenle eniklerin küçük yaştan itibaren düzenli bir ev hayatı olması gerekir. Enikler izleyerek öğrenir ancak belirli davranışları göstermelerindeki temel etken dahil oldukları ırklardır. Örneğin bir bekçi köpeğinin, aldığı bir kokuyu ya da bir kelebeği kovalayarak uzaklaşması ihtimali av köpeklerinden daha azdır. Bununla birlikte bekçi köpeklerine kimin istenmediğinin öğretilmesi gerekir. Retriever gibi av köpekleri ise genelde herkesle kolayca dost olurlar. Bu nedenle köpek edinmeden önce hangi ırkların ne amaçla üretildiğini öğrenmekte fayda vardır.

Köpeklerin eğitimi ile ilgili birçok teori vardır ama bazı genel kurallar tüm metotlar için gereklidir: Öncelikle köpek kendisinden ne istendiğini tam olarak anlamalıdır. Beklenen davranışları sergilediğinde ödüllendirilmelidir. Yanlış davranış sergilediğinde cezalandırılacaksa ceza hemen uygulanmalı ve suçun büyüklüğü ile orantılı olmalıdır. Köpekler suç ile ceza arasında zaman aralığı varsa, neden cezalandırıldıklarını anlamazlar. Tutarlı ve sevecen davranmak, iyi bir köpek eğitiminde anahtardır. Köpekler genellikle sahiplerinin otoritesini (sürü liderliğini) kolayca kabul ederler ancak bazen -özellikle erkek köpeklerde- sorun yaşanabilir. Bu sorunun köpek henüz küçükken ortadan kaldırılması önemlidir.

Köpeklere, özellikle evde beslenecekse, küçük yaştan itibaren tuvalet eğitimi verilmesi gerekir. Sahibi hayatını bir süreliğine eniğin tuvalet ihtiyacına göre düzenlemelidir. Enikler uyanır uyanmaz çiş yaparlar, bu nedenle eniğin uyanma zamanı tespit edilip her sabah uyandığında dışarı çıkarılması gerekir. Köpekten köpeğe değişmekle birlikte, enikler genelde yemek yedikten yaklaşık 15 dakika sonra küçük, yarım saat sonra büyük tuvaletlerini yapmak isterler. Bu nedenle eniğin yemek saatleri düzenli tutulmalı; çok susamasını engellemek için aşırı tuzlu ve midesini bozmaması için çok çeşitli yiyecekler vermekten kaçınılmalıdır. Eniklerin sidik torbası kontrolü oldukça zayıftır, bu nedenle gün içerisinde her 1-2 saatte bir ve her heyecanlandıklarında dışarı çıkarılmaları gerekir. Eğitim esnasında sahibi, tuvaletini yaparken eniğin başında beklemeli, doğru yerde yaptığında ödüllendirmelidir. Kazara evde tuvaletini yapan köpeğin cezalandırılması, köpeğin tuvalet ile cezayı ilişkilendirmesine, sahibinin yanındayken -dışarıda dahi olsa- tuvaletini yapmaktan korkmasına neden olabilir.


Köpeklere yapılan kötü muamele


Köpekler tarih boyunca avcı içgüdüleri, sadakatleri ve koruma içgüdüleri suistimal edilerek, gerek birbirleri ile, gerekse ayı, boğa ve hatta aslan gibi diğer hayvanlarla eğlence ve bahis amaçlı olarak, genellikle ölümüne dövüştürülmüşlerdir. Günümüzde evrensel hayvan hakları sözleşmeleri gereği köpek dövüşü gibi vahşi uygulamalar, diğer tüm kan sporları ile birlikte, birçok ülkede kanunen yasaktır. Bunun haricinde köpeklere kötü muamele veya zulüm etmek de birçok gelişmiş ülkede kanunen suçtur ve cezai yaptırımla karşılaşılabilir.


Köpek sağlığı


Köpekler, doğdukları andan itibaren sürekli bakım isterler. Dengeli beslenmenin yanı sıra düzenli olarak tımarlanmaları gerekir. Kulak temizliği, kürk bakımı ve tırnakların kesilmesi gibi haftada bir gerçekleştirilmesi gereken eylemler, köpeğin herhangi bir sağlık sorunu olup olmadığı konusunda sahibine ipuçları verir. Uzun kıllı bazı ırkların kürklerinin hemen hemen her gün taranması gerekir. Tarama; ölü kılların düşmesi, dolaşıkların açılması ve derinin hava almasını sağladığı için cilt rahatsızlıklarının önüne geçilmesinde yardımcı olur.


Köpek aşıları ve diğer koruyucu yöntemler


Enikler 6. haftadan itibaren çeşitli viral hastalıklara karşı aşılanmalıdır. 3 hafta arayla enikler distemper (köpek hastalığı), hepatit, parainfluenza, leptospirosis (weil hastalığı) ve parvovirüse karşı aşılanırlar. 3 aylık olduklarında kuduz aşısı yapılır. Daha sonra kuduz aşısı her 2-3 yılda bir, diğerleri her yıl takviye dozajıyla (booster) yinelenir. Köpeklerin düzenli olarak veterinere kontrole götürülmeleri gerekir. Özellikle kalp kurdunun yaygın olduğu ülkelerde köpekler her yıl kontrol edilmeli, hayatları boyunca düzenli olarak bu paraziti önleyici ilaç kullanmalıdırlar.

Pire ve keneler köpeklerde aşırı kaşıntıya ve çeşitli hastalıklara neden olur. Pire ve kene önleyici ilaçlar, düzenli banyo ve tımar ile bu sorun engellenebilir. Kutuplarda yaşayan köpeklerde pire ve kene sorunu ile genelde karşılaşılmaz. Dünyanın bazı bölgelerinde de sadece belirli mevsimlerde karşılaşılır.


Köpeklerde görülen rahatsızlıklar


Köpeklerde, özellikle eniklerde, parazitlerden kaynaklanan hastalıklara sık rastlanır. Bağırsak parazitleri; halsizlik, kan kaybı ve buna bağlı Anemi, sağlıksız kürk, deri ve hatta ölümlere neden olabilir. Bu parazitlerin bir çoğu toprakta bulunur ve köpeğin vücuduna sindirim sistemi ya da deri yoluyla girer. Dışkı ve kan testleri ile hangi tür parazit olduğu tespit edilebilir. Enikler 3 ayda bir, yetişkin köpekler yılda bir parazit kontrolünden geçirilmelidir.

Kısa kürklü bir dakhund. Dakhund gibi yere yakın ve uzun ırklarda omurga rahatsızlıklarına sık rastlanır.
Kısa kürklü bir dakhund. Dakhund gibi yere yakın
ve uzun ırklarda omurga rahatsızlıklarına sık rastlanır.

İnsanlardaki hastalıkların birçoğuna köpeklerde de rastlanır. Kanser, solunum rahatsızlıkları, alerjiler, kireçlenme, kalp rahatsızlıkları gibi pek çok hastalık köpeklerde görülebilir. Sadece belirli ırklarda görülen ya da bazı ırklarda daha sık görülen rahatsızlıklar da vardır. Örneğin GDV (Gastrik dilatasyon volvulus), İrlanda setteri, Saint Bernard, Danua gibi iri ırklarda daha sık görülür. GDV, abdominal bölgede karnın burkulması sonucu kan akışının kesilmesi ve karnın gaz ile dolması durumudur. GDV acil bir durumdur ve ilk belirtilerde müdahale edilmesi gerekir. Bu belirtilerden en sık görülenleri huysuzluk ve kıpırdanma, kusamama, dışkı çıkaramama, karnın şişmesi ve kaburganın genişlemesidir.

İri ırklarda kalça eklemlerinin düzgün gelişmemesi sorununa da daha sık rastlanır. Displazi denen bu rahatsızlığın poligenetik (çoklu nedenli) olduğu düşünülür. Displazi progresif bir hastalıktır ve kalça kemiklerindeki şekil bozuklukları zamanla eklem bozulmalarına, acıya ve sakatlıklara neden olur. Bazı ırklarda dirsek displazisi gibi daha farklı kemik ve eklem rahatsızlıkları görülür. Dakhund gibi yere yakın ve beli uzun ırklarda omurga rahatsızlıklarına sık rastlanır.

Köpeklerde yüksek kolesterol ya da ölümcül dolaşım sistemi rahatsızlıkları görülmez ancak kalp kası veya kapakçığı sorunlarına zaman zaman rastlanır. Bazı ırklar kalp rahatsızlıklarına daha eğilimlidir. Köpeklerde ayrıca kalp kurdu ile kalp ve damar sağlığını etkileyen bazı diğer parazitler de görülebilir.

Köpeklerde kanser riski ve kanser tedavisi insanlardaki ile hemen hemen aynıdır. Köpeklerde en çok osteosarkom, meme ve lenfoid kanseri görülür. İnsanlardaki kanser türlerine de çare bulunabilmesi amacıyla, köpeklerde kanser tedavisi ile ilgili yapılan araştırmalar günümüzde çok ilerlemiştir.

6 aylık bir pag. Pag gibi iri ve çıkık gözlü ırklarda göz tahrişi ve kornea yırtılmasına daha sık rastlanır.
6 aylık bir pag. Pag gibi iri ve çıkık gözlü ırklarda
göz tahrişi ve kornea yırtılmasına daha sık rastlanır.

Göz hastalıklarının çoğu kalıtımsaldır ve köpeklerde katarakt, glokom ve retinal hastalıklara rastlanabilir. Bu hastalıklar zamanla körlüğe neden olabilir. Köpeklerdeki göz hastalıklarının tedavisi insanlardaki kadar başarılı değildir ancak köpekler alıştıkları ortamlarda yaşadıkları sürece görme kaybına -gelişmiş koku alma duyularının da yardımıyla- çok iyi adapte olabilirler. Yine de trafik, yükseklik gibi çevresel tehlikelerden korunmaları gerekir. Köpeklerdeki kalıtımsal görme bozuklukları genellikle 5-6 yaşına kadar ortaya çıkmadığı için ortadan kaldırılmaları henüz mümkün olmamıştır ancak bu alandaki genetik çalışmalarda 1970'li yıllardan beri büyük gelişmeler kaydedilmiştir.

Pag ve Pekinez gibi çıkık gözlü ırklarda, göz tahrişi ve kornea yırtılmasına daha sık rastlanır. Bu rahatsızlıklar zamanında ve gerektiği gibi tedavi edilmezlerse gözlerde ciddi hasara neden olur.

Base tazısı gibi sarkık kulaklı ırklarda kulak kanalı sorunlarına sık rastlanır. Kulaklar havasız kaldığı için biriken nem mantar enfeksiyonlarına neden olur. Kulak akarı gibi parazitler kulak kanalında çoğalarak koyu ve kötü kokulu bir eksüdaya neden olur. Köpek, kulaklarını kaşımaya, yere veya mobilyalara sürtmeye çalışır. Eğer tedavi uygulanmazsa ülsere çevirebilir. Kulak kanalı ülseri köpeğe çok acı verir ve tedavisi zordur.


Köpekler ve diğer kanidler


Köpekler, Canidae (köpekgiller) familyasına mensup hayvanlardır ve bu familyadaki kurt, çakal, kır kurdu, tilki, dingo, yaban köpeği gibi diğer kanidlerle genetik anlamda büyük benzerlik gösterirler. Köpekler kurtlarla, yaban köpekleri de kır kurtları ile gönüllü olarak çiftleşirler. Köpek-kurt kırmaları doğurgandır.

kutup tilkisi, kızıl tilki, kır kurdu ve bozkurt.
Sol üstten başlayarak saat yönünde:
kutup tilkisi, kızıl tilki, kır kurdu ve bozkurt.

Modern köpekler kurttan (Canis lupus) evrimleşmişlerdir ve kurdun bir alt türü (C. lupus familiaris) olarak sınıflandırılırlar. Canis lupus türünün, dünyanın her tarafına yayılmış köpek dahil 30'dan fazla alt türü vardır. Bunlardan birkaçının soyu tükenmiştir.

Kurt ile köpek arasındaki en dikkat çekici davranışsal benzerlikler: oyuna düşkünlük, hâkimiyet kurma ve itaat etme, koku ile bölge işaretleme ve dişilerin yavrularına bakma içgüdüleridir. Kurtların tabiatı ve davranışları; kır kurtları ve tilkilerden çok köpeklerle benzerlik gösterir. Kurtlar diğer vahşi kanidlerden çok daha sosyal hayvanlardır ve bu durum insanlarla temas kurmalarına imkân vermiştir. Kurt ve köpeğin genetik kompozisyonlarının büyük oranda aynı olmasına ve çiftleşebilmelerine rağmen, gelişim açısından aralarında farklılıklar vardır. Kurtlar köpeklerden daha geç olgunlaşırlar ve 2-3 yaşlarındayken aynı anda hem cinsel hem de sosyal olgunluğa erişirler. Erkek kurtlar sürü liderlerine tamamen olgunlaşana kadar meydan okumazlar. Dişi kurtlar köpeklerden farklı olarak senede bir kez yavrularlar.


yavru köpek
yavru köpek

Dipnotlar


  • I. ^ AKC ve TKC'deki 7 grup aynı değildir. TKC'de AKC'den farklı olarak utility group (faydalı köpekler), AKC'de ise non-sporting group (av köpeği olmayan köpekler) bulunur. Bunları dışındaki 7 grup, isim farklılıklarına rağmen hemen hemen aynı köpek ırklarını kapsar.

köpek hakkında bilgi nedir sözlük anlamı ne?

köpek, -ği

1. isim, hayvan bilimi Köpekgillerden, boy ve biçim bakımından pek çok cinsi olan, çok iyi koku alan, sadık, bekçilik ve avcılık gibi işler için beslenen memeli hayvan (Canis familiaris):

      "Onun vaktiyle pek sevdiği küçük, sırtı siyah ve göğsü beyaz, oynak bir köpeği varmış." - Abdülhak Şinasi Hisar

2. isim, hakaret yollu Aşağılık niyetlerle yaltaklanan veya davranışları kötü olan kimse için kullanılan bir sövgü sözü:

      "Ben bu ite çattığıma bin pişman oldum. Bu köpekten de aşağı köpeğe uyma." - Yaşar Kemal

Ayrıca bakınız


1 Yorumlar

  1. En sevdiğim hayvan türü birden çok köpeğim olsun istiyorum 🙂

    YanıtlaSil
Daha yeni Daha eski